Waar speelt Oranje? Dit moet je weten over de twaalf WK-stadions

Protesten en rellen. Overschreden budgetten en verongelukte bouwvakkers. Tot nu toe weinig goeds over de WK-stadions. Maar nu begint het toch echt. Wat je moet weten over de arena’s die Oranje gaat betreden - en over de rest van de stadions. Door Jules Seegers

Spanje - Nederland tegen de achtergrond van een stadionramp

Arena Fonte Nova, Salvador Een compleet nieuw stadion dat voor een kleine 240 miljoen euro uit de grond is gestampt op de plek waar tot voor kort het oude Estádio Fonte Nova stond. Nu kunnen bijna 50.000 mensen in de Arena waar zes wedstrijden zullen worden gespeeld, waaronder Duitsland - Portugal. Na de kwartfinales zit het WK erop in Salvador.

Opmerkelijk Het inmiddels gesloopte Estádio, bespeeld door de clubs Bahia en Vitória uit Salvador, kostte met twee stadionrampen het leven aan zeker negen mensen. Exacte cijfers zijn vanwege de toenmalige militaire dictatuur nooit bekendgemaakt, maar officieel werden in 1971 twee mensen doodgedrukt toen de capaciteit van 110.000 plaatsen belast werd door 130.000 tot 140.000 bezoekers.

Veel recenter (2007) zakte een van de bovenste betonnen ringen van het Estádio Fonte Nova in toen Bahia op het punt stond promotie af te dwingen. Zeven fans lieten het leven. Het Estádio werd in 2010 afgebroken waarna 92 procent van het puin verwerkt is in de nieuwe Arena die als derde stadion klaar was voor het WK. Niet onbelangrijk: het stadion wordt na de copa do mundo daadwerkelijk gebruikt en opnieuw bespeeld door Bahia en Vitória.

Comfortabel? Mwoah. Het is ongeveer twee uur vliegen van standplaats Rio naar Salvador waar Oranje dus opent tegen de Spanjaarden. Wordt het revanche of beven voor Nederland? Bij een tropisch regenklimaat is de lucht die de spelers inademen vrijwel constant vochtig en dat bij een temperatuur van rond de 25 graden. Hoewel het regenseizoen op z’n retour is valt vrijwel dagelijks een bui: nat gras dus. Het balletje kan lekker snel rond - mits ze strak maaien daar in Brazilië.

Australië-Nederland aan het water

Estádio Beira-Rio, Porto Alegre In 1956 werd de eerste steen gelegd en dus geen fonkelnieuw stadion, maar een stevig verbouwde arena (110 miljoen euro) waar net als in Salvador zo’n 50.000 toeschouwers kunnen genieten van vijf WK-wedstrijden. Net als Arena Fonte Nova gelegen aan een meer: Lagoa dos Patos, het eendenmeer.

Opmerkelijk In Porto Alegre staat ook een compleet nieuw en groter stadion, dat van Grêmio. Controverse ontstond toen werd gekozen voor het thuishonk van rivaal Internacional dat nu het op een na grootste stadion van zuidelijk Brazilië bespeelt. Bij Grêmio zijn ze daar niet zo blij mee. Ook vorig jaar bij de Confederations Cup hoorde hun Arena niet bij de zes wedstrijdlocaties. En dat terwijl het stadion als eerste van veertien kandidaatspeelsteden gereed was.

Met zo’n 20 graden max is het aangenamer dan in Salvador

Estádio Beira-Rio is het dus geworden. Internacional hoestte zelf het geld op voor onder meer de bouw van een fraaie overkapping en het dichter op het veld te zetten van de tribunes. Estádio Beira-Rio is een van de drie stadions die niet nieuw zijn maar verbouwd is.

Comfortabel? Best. Kan beter, maar met gemiddeld zo’n 20 graden max is het aangenamer dan in Salvador. Kan echter ook zomaar tien graden frisser zijn, ondanks de aangename klank van het daar geldende subtropische klimaat. Juni is in Porto Alegre een maand met gemiddeld veel neerslag en de hoogste luchtvochtigheid: 82 procent. Ook Porto Alegre ligt op zo’n twee uur vliegen dus geen sprake van reistijden die we kennen van twee jaar geleden bij het EK (Charkov olé).

Nederland-Chili in onaf stadion?

Arena de São Paulo Compleet nieuw en voor ruim 300 miljoen euro gebouwd. Nou ja, gebouwd? Er wórdt nog gebouwd.

En oorspronkelijk niet eens voor het WK. Estádio do Morumbi, thuis van FC São Paulo, zou eigenlijk WK-stadion worden maar toen er geen geld bleek voor een voorgenomen verbouwing werd de Arena plots uitverkoren voor zes wedstrijden, waaronder de openingswedstrijd, Brazilië - Kroatië, en een halve finale.

Opmerkelijk Dit is het stadion waar eind vorig jaar twee bouwvakkers om het leven kwamen. Dit is ook het stadion waar de openingswedstrijd Brazilië - Kroatië wordt gespeeld terwijl het bouwwerk nog niet eens af zal zijn. In São Paulo heb je Corinthians, Palmeiras en de plaatselijke FC die elk al flinke stadions hebben. Palmeiras bouwde net als Grêmio een nieuwe tempel voor het WK en werd eveneens niet gekozen.

Na het WK bestaat de Arena de São Paulo niet meer. Van de bijna 66.000 stoeltjes worden er 20.000 verwijderd en voortaan gaat het dan door het leven als Arena Corinthians. Daarmee valt het qua grootte net buiten de top-10 van Brazilië.

Comfortabel? In São Paulo speelt Oranje z’n ‘hoogste’ groepswedstrijd. Waar in Salvador en Porto Alegre nog zo ongeveer op zeeniveau wordt gevoetbald, tikt de Arena alhier bijna de 800 meter boven zeeniveau. Het klimaat is te vergelijken met dat in Porto Alegre dus temperaturen rond de 15 en als het meezit 20 graden zijn te verwachten. Tikje minder vochtig met gemiddeld zo’n 78 procent dus dat lijkt dat al meer op Nederlandse begrippen. Vliegen vanaf thuisbasis Rio is een uurtje, dus ook daar weinig pijn.

Wat volgt voor Oranje is…

Estádio Mineirao, Belo Horizonte Laten we even positief blijven en uitgaan van niet weer een toernooi-exit na slechts drie wedstrijden: het meest waarschijnlijke scenario is dan dat het Nederlands elftal in de tweede ronde deze arena mag betreden. Als tweede in groep B zou het hier dan de winnaar van A treffen. Pure gok, maar dat zal toch echt Brazilië zijn.

Indrukwekkend Het Estádio Governador Magalhães Pinto, zoals Mineirao eigenlijk heet, is een nationaal monument. De ruim 270 miljoen euro aan bouwdepot zijn dan ook niet opgegaan aan het kenmerkende dak en de dito façades want die zijn beschermd. Het veld is wel drieënhalve meter verlaagd zodat de sintelbaan weggehaald kon worden en ruimte ontstond voor meer stoeltjes dichter op het veld.

Krap Op last van de FIFA is de capaciteit van Mineirao in 2004 teruggeschroefd naar 72.000, op het WK wordt dat nog zo’n tienduizend minder. In 1997 kwam nog een recordpubliek van 132.834 af op de finale van het staatskampioenschap, onder wie meer dan 55.000 vrouwen en kinderen, die gratis naar binnen mochten. Na het WK zal Cruzeiro dus weinig moeite hebben de stoeltjes te vullen.

Diego Forlan (Uruguay) tijdens de Confederations Cup halve finale tegen Brazilië in het Estádio Mineirao in Belo Horizonte. Foto EPA / Peter Powell

Se Deus quiser

Estádio Castelao, Fortaleza Als God het wil, zeggen de Brazilianen. Tsja, als Hij ons echt goed gezind is worden we gewoon eerste in poule B en speelt Oranje in de tweede ronde in het noordelijk gelegen Fortaleza. Tijdens de Confederations Cup vorige zomer vonden onder meer hier flinke rellen plaats tussen tegenstanders van (de investeringen in) het WK en ordepolitie.

Als eerste Het Estádio Governador Placido Aderaldo Castelo was het eerste van alle WK-stadions dat volledig af was. Dat is gezien de gefaseerde verbouwing die al in 2000 begon ook weer niet zo’n kunst. Maar toch, een veel beter overdekt Castelo biedt nu bijna 65.000 zitplaatsen.

Prima te doen Want Fortaleza ligt op zeeniveau en een zeebriesje kan ervoor zorgen dat de temperatuur (rond de 25 graden, maar kan ook rustig 30 worden) wat aangenamer wordt. Met ruim drie uur vliegen is het op het ‘Amazonestadion’ in Manaus na wel de verste reis die Oranje kan maken.

Het stadion in Fortaleza, waar onder andere Brazilië - Mexico en Duitsland - Ghana gespeeld wordt. Foto EPA / Fernando Bizerra

Weggegooid?

Arena das Dunas, Natal Het is een prachtig stadion en architect Christopher Lee, onder meer het brein achter de faciliteiten voor de Spelen in Londen, noemt de Arena “het meest perfecte stadion van Zuid-Amerika”. Hij wilde de arena doen lijken op de regio kenmerkende zandduinen.

Na het WK blijft het stadion in Natal ongebruikt

Niemand Voor gebruik van het stadion is na het WK niemand die klaarstaat. In de deelstaat Rio Grande do Norte is al jaren geen groot voetbalteam meer. En tijdens het toernooi zelf is Das Dunas na vier groepswedstrijden al weer bedankt voor bewezen diensten. Met een flink prijskaartje (schattingen lopen uiteen van 130 tot 330 miljoen euro) doet het hele project dan ook een beetje aan als weggegooid geld.

Het stadion in Natal, waar onder meer Italië - Uruguay gespeeld wordt. Foto ANP-EPA / Gernot Hensel

Desolaat

Arena Amazônia, Manaus Het waarschijnlijk meest omstreden stadion. Midden in de Amazone is Manaus een stedelijke enclave die bijvoorbeeld niet eens op het nationale stroomnet is aangesloten. Het project is zo extreem - zo’n beetje het hele carcas is in Portugal gebouwd en in delen overgevlogen - dat Discovery er een programma over maakte.

Stoeltjesoverschot Manaus is de meest noordelijk gelegen speelstad en tevens het verste weg van Rio. Het grootste team uit de regio trekt volgens The Guardian slechts drieduizend toeschouwers. Arena Amazônia heeft ruim 42.000 stoeltjes. Positief: 95 procent van het afgebroken Vivaldão is gebruikt voor dit nieuwe stadion en de sticker ‘duurzaam’ kan erop want de arena bewaart en recyclet regenwater, waarvan er in Manaus voldoende aanwezig is. Ook hier zit het WK er na vier groepswedstrijden op. Bij het bouwen van Amôzonia kwamen vier mensen om.

Het stadion in Manaus, waar onder andere Engeland - Italië en VS - Portugal gespeeld wordt. Wikimedia / Jose Zamith de Oliveira Filho

Homer Simpson

Arena Pernambuco, Recife Compleet nieuw in de buitenwijken van een bovenmatig voetbalgekke stad midden in het regenwoud, ten hoogte van de evenaar. Het regent hier volgens de BBC twee keer zoveel als in Manchester, met juni en juli als natste maanden. Top.

Groen In het stadion is een zonenergiecentrale aangebracht die straks zesduizend mensen van stroom kan voorzien. Boeiender is het gegeven dat Arena Pernambuco in E16S25 van The Simpsons zit. In ‘You Don’t Have to Live Like a Referee’ speelt Homer een FIFA-arbiter tijdens een wedstrijd in het stadion.

Het stadion in Recife, waar onder meer Italië - Costa Rica en VS - Duitsland gespeeld wordt. Wikimedia / Junior Petjua

Garrincha

Estádio Nacional, Brasilia Het verbouwen van het stadion dat officieel vernoemd is naar de dribbelkoning aller tijden Garrincha kostte uiteindelijk drie keer zoveel als beraamd. Met zo’n 450 miljoen euro bouwkosten is het tevens het meest omstreden bouwwerk: in heel Brasilia en omstreken is geen club te vinden die ook maar in de buurt komt van het vullen van de 70.000 plaatsen.

Formule 1 Het Estádio Nacional is samen met het Maracanã toneel van de meeste wedstrijden: zeven, waaronder de troostfinale. Gelegen op een terrein waar ook de naar Nelson Piquet vernoemde racebaan en het Ayrton Senna Multisport Complex ligt, is in de hoofdstad een sterke link gelegd naar enkele Formule 1-helden die Brazilië rijk is.

Het stadion in Brasilia, waar onder andere Kameroen - Brazilië gespeeld wordt. Foto EPA / Robert Ghement

Ook hier? Ja, ook hier

Arena Pantanal, Cuiaba Stadion dat in april werd geopend met een bekerwedstrijd van Santos terwijl de helft van de stoeltjes nog ingebouwd moest worden.

Dus ook hier Geen zinnige gebruiker van het stadion na het WK, ook hier een dode bouwvakker (elektrocutie) en ook hier vooral boze belastingbetalers die zich wanhopig afvragen waarom dik 160 miljoen in dit relatief kleine stadion gepompt moest worden. Ook hier waren ze veel later klaar met bouwen dan gepland en ook hier zijn ze na vier - op papier - weinig aantrekkelijke groepswedstrijden klaar met het WK. Overigens een uitermate rijke biodiversiteit in de regio van Cuiaba.

Het stadion in Cuiaba, waar onder andere Rusland - Zuid-Korea gespeeld wordt. Foto Wikimedia / Marcos Passos

De goedkoopste

Arena da Baixada, Curitiba Leunend op een prima accommodatie uit 1999 was de facelift van de thuishaven van Atlético Paranaense niet zo heel drastisch. Kosten ‘slechts’ 70 miljoen.

Dreigement Ondanks de minimale verbouwing kregen ‘ze’ het toch voor elkaar om chronisch en wanhopig achter te lopen op schema. Dit vond de FIFA niet zo tof en na een bezoek van Sepp Blatters rechterhand Jerome Valcke werd gedreigd Curitiba als speelstad te schrappen. Maakte geen indruk: in april moesten nog 27.000 stoeltjes geplaatst worden.

Het stadion in Curitiba, waar onder andere Australië - Spanje gespeeld wordt. Foto Wikimedia / Gustavo Paolo

En de allergrootste (en mooiste)

Estádio do Maracanã, Rio de Janeiro Vernoemd naar de rivier die door de stad stroomt en geopend voor het WK van 1950. Het Maracanã was toen de arena waarin de finale werd gespeeld: Uruguay traumatiseerde Brazilië tot op de dag van vandaag (1-2). Een duizelingwekkend aantal van om en nabij tweehonderdduizend mensen zat op de tribunes.

Opvallend is dat Brazilië hier alleen speelt als de finale gehaald wordt

Geen Goddelijke Kanaries Opvallend is dat de Selecão alleen in het Maracanã zal spelen wanneer het de finale haalt. Brazilië zit aan de ‘verkeerde’ kant van het schema en Rio zal dus helemaal geen Os Canarinhos kunnen bewonderen tenzij die felbegeerde eindstrijd gehaald wordt.

Eén grote kom Hoewel het Maracanã veelal bejubeld wordt als de ultieme voetbaltempel kent ook dit stadion een dodelijke ramp. En nog niet zo lang geleden ook. In 1992 stortte een deel van de bovenste ring in: drie doden en vijftig gewonden. Sindsdien geen ruim honderdduizend fans meer in de tempel: diverse verbouwingen brachten de capaciteit terug tot 78.000 voor het WK. De arena Maracanã, inmiddels cultureel erfgoed, is nu weer gebouwd als de typerende kom - bestaande uit één grote ring - zoals we haar kennen van de zwartwit-beelden uit 1950.

Ronaldo en Bebeto Vorig jaar openden gelegenheidsteams samengesteld door Ronaldo en Bebeto het nieuwe Estádio do Maracanã (8-5). Komende maand spelen onder meer Argentinië, België, Spanje en Frankrijk op de heilige voetbalgrond. En daarna? Tijdens de Spelen van 2016 is het stadion thuishonk voor openings- en sluitingsceremonie.

Het stadion in Rio, waar onder andere de finale gespeeld wordt. Foto AP / Felipe Dana

Ontdek alle WK-stadions in Google Maps en Street View. Sta op de middenstip, zit in de skyboxen of loop een rondje om de twaalf voetbaltempels.