Nóg een Holocaustmonument in dat kleine Wertheimparkje?

Daniel Libeskind is een charmante man. Het is moeilijk niet enthousiast te raken als hij over zijn ontwerp vertelt voor het Holocaust Namenmonument Nederland in het Amsterdamse Wertheimpark. Glimlachend omarmt de kleine architect het verzet van omwonenden tegen het plan. „We live in a democracy!” Maar het Wertheimpark, nabij Artis en tegenover de Hortus, is echt de beste plek voor het monument, betoogt Libeskind. Een klein levendig stadspark, gevuld met bezigheden. Dat mensen pal naast het gedenkteken hun hond uitlaten, of tennissen, is juist mooi. Bezoek aan het monument moet alledaags zijn. Een wandeling over het ‘Pad van Licht’, langs de namen van ruim 100.000 Nederlandse slachtoffers.

Samen met burgemeester Eberhard Van der Laan en Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, presenteerde Libeskind gistermiddag zijn ontwerp in het Amsterdamse stadhuis.

Kern van het monument is de aandacht voor de individuele slachtoffers van de Holocaust, 102.000 Joden en 220 Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Nederland werden weggevoerd en vermoord. Hun namen staan gegraveerd in op- en aflopende betonnen muren die samen een parcours vormen. Het grondvlak varieert licht in hoogte, volgens Libeskind om alle zintuigen aan te spreken en de ‘reis’ dynamisch te laten zijn. De hoogste muur is bijna zes meter hoog. De entree van het monument is dichtbij het bestaande Auschwitzmonument van Jan Wolkers, de uitgang is aan de Nieuwe Herengracht, dichtbij het huidige sportterrein.

Na Auschwitz is de hemel nooit meer ongeschonden, vond Wolkers, vandaar zijn gebroken spiegels. Ook dat monument, sinds 1993 in het Wertheimpark, was een initiatief van het Auschwitz Comité. Elke laatste zondag van januari vindt hier de Nationale Holocaust Herdenking plaats.

Absurd idee

Zal het glas van Wolkers niet worden overschaduwd door het beton van Libeskind? Weduwe Karina Wolkers toonde zich op 3 juni strijdlustig in Het Parool: „Echt een absurd idee. Jan zou geëxplodeerd zijn van woede. Blijf er met je poten van af.” De initiatiefnemers zijn zich bewust van de gevoeligheid en benadrukken dat het nieuwe monument het oude juist respecteert en als uitgangspunt neemt voor een breder herdenken dan Auschwitz alleen.

Er is meer verzet. Niet tegen het monument, maar tegen de keuze voor het kleine Wertheimpark. Bewoners van de Plantage- en Weesperbuurt vrezen verlies van groen en recreatie in het park, en de komst van naar schatting 250.000 bezoekers per jaar. Ach, zegt voorzitter Grishaver, toen de Hermitage kwam was iedereen ook bang voor die toeristenstroom en dat blijkt reuze mee te vallen. Omwonenden vinden dat de gemeente de inspraakprocedure niet serieus neemt en voorspellen beroepsprocedures.

Burgemeester Van der Laan, net als onder meer André Rieu en Piet Hein Donner lid van het Comité van Aanbeveling, heeft er alle vertrouwen in dat het monument er komt. Initiatiefnemer Grishaver rekent erop dat het benodigde budget van 5 miljoen euro snel bijeen komt. „Elke Nederlander kan voor 50 euro een naam adopteren.” Hij hoopt op een onthulling in september 2015, zeventig jaar na de oorlog.