Iraakse premier heeft val van Mosul aan zichzelf te wijten

Het leger van Irak, opgeleid en bewapend door de Verenigde Staten, stond afgelopen dagen volslagen machteloos tegenover de sunnitische extremisten die in een razend tempo Mosul, de derde stad van het land, wisten te veroveren. Terwijl de strijders van ISIS, een afsplitsing van Al-Qaeda, de stad innamen, trokken Iraakse militairen snel hun uniformen uit en maakten zich uit de voeten, met achterlating van wapens en munitie. Voor zover ze niet overliepen.

De vernedering van het leger, en van premier Nouri al-Maliki, is totaal. De gevolgen voor Irak, dat toch al zo’n wankele eenheid is, kunnen groot zijn. En voor de rest van de regio dreigt een heel gevaarlijke situatie, nu sunnitische extremisten aan weerszijden van de Syrisch-Iraakse grens een aaneengesloten gebied beheersen.

Deze dramatische situatie heeft Maliki vooral aan zichzelf te wijten. Al acht jaar is hij premier, maar al die tijd is hij vooral de belangenbehartiger van de shi’itische meerderheid gebleven. De sunnieten voelen zich oneerlijk behandeld, en met reden. De premier heeft ze zoveel mogelijk buiten de macht gehouden. Economisch hebben ze het zwaarder dan de shi’ieten, hun leiders worden vervolgd en ook de gematigden worden weggezet als terroristen. Protesten daartegen heeft Maliki met harde hand neergeslagen, waarbij honderden doden vielen.

Zo heeft de premier steeds meer sunnieten in de armen van de extremisten gedreven. Inmiddels lijken ook sunnitische stamhoofden te helpen bij de opmars van de ISIS-strijders.

Bij de verkiezingen van eind april behaalde Maliki een onverwacht grote overwinning. Zijn belangrijkste verkiezingsbelofte was dat hij de sunnistische opstand, die zich al over een groot deel van de provincie Anbar had verspreid, hard zou neerslaan. Het leverde hem veel stemmen op – van shi’ieten, die hoopten dat hij hen als sterke man zou kunnen beschermen tegen de sunnitische terreur.

Maar de verkiezingsuitslag heeft de bittere tegenstellingen in het land alleen maar vergroot, en daarmee het gevaar van een complete burgeroorlog. Het helpt de opstandelingen dat zij ongehinderd de grens met Syrië kunnen oversteken, waar zij zich in door ISIS beheerst gebied kunnen bewapenen en trainen.

Premier Maliki is er na de verkiezingen nog niet in geslaagd een nieuwe coalitie te vormen. Als sterke man staat hij nu lelijk te kijk, zonder regering en met een leger dat in Mosul zo makkelijk verslagen is. De Verenigde Staten hebben aangedrongen op een krachtige reactie tegen ISIS. Maar Maliki kan geen beroep meer doen op Amerikaanse troepen. Die zijn in 2011 op zijn aandringen tot de laatste man vertrokken.