Was de toon van Angela Merkel richting Rusland deze week hard en dreigend – die van onze minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans, kun je, als je vriendelijk wilt zijn, het beste als beschouwend omschrijven. „Ik zie niet hoe elkaar met sancties om de oren slaan uiteindelijk een oplossing kan bieden. De internationale gemeenschap moet hard reageren als een land de rechtsorde zo flagrant schendt als Rusland nu doet, maar moet ook zorgen voor een oplossing. Op dat vlak laat de internationale gemeenschap nog niet zoveel zien.”
Nederlandse ondernemers worden uitgenodigd voor de handelsmissie naar Rusland in mei
Tja, doe je best, zou ik zeggen – iets minder duiden en iets meer actie, misschien? Eerst hard reageren en dan met een oplossing komen, zegt Timmermans; maar hij wordt zo in beslag genomen door het tweede dat het eerste er volledig bij inschiet. Deze week wilden Kamerleden dat hij de Fransen zou aanspreken op het leveren van twee oorlogsschepen, bestemd voor de Russische Zwarte Zeevloot. Onzin, volgens Timmermans – er zijn immers nog geen sancties? „Het is ontzettend belangrijk dat de Europese eenheid nu wordt bewaard.”
Deze minister verklaart het wangedrag van de Russen liever, dan er tegen op te treden. „Je ziet ook dat de Russen hun best doen energie helemaal buiten de discussie te houden.”
Ja, en wij?
Op de website van het Ministerie van Economische Zaken staat: Wilt u zakendoen in Rusland en bent u werkzaam in de sector energie? Ga dan van 13 tot en met 16 mei mee met de economische missie naar Moskou en Yamal met Henk Kamp.” Het gaat om een buitenkansje: „Er wordt een programma georganiseerd voor en met bedrijven in de olie- en gassector. Deze missie biedt kansen aan bedrijven om contacten te leggen met zakenpartners en autoriteiten in Rusland. Het programma bevat onder meer collectieve bezoeken aan ministeries en Russische olie- en gasbedrijven.’’ Navraag bij het ministerie leert dat men niet van plan is deze handelsmissie op te schorten of te annuleren.
Eerst hard reageren – en dan met een oplossing komen.
Deze week liet ook de leiding van de kunstbiennale Manifesta weten dat de tiende editie over een paar maanden gewoon in St. Petersburg gaat plaatsvinden in de Hermitage. Manifesta wordt gesubsidieerd met veel Europees geld, maar het bestuur denkt er niet over een gebaar te maken. „Wij geloven dat het annuleren van het project de huidige escalatie van koudeoorlogsretoriek alleen maar bevordert en voorbijgaat aan de complexiteit van deze geo-politiek.”
Ook de curator, Kasper König, vindt iedere vorm van protest overbodig – en eigenlijk gewoon ordinair. Hem gaat het om „het scala van perspectieven’’ dat de kunst ons biedt. „Ik streef er niet naar om alleen commentaar te leveren, belangrijker, ik hoop veel meer te doen dan commentaar te leveren op de huidige politieke omstandigheden.’’
De curator heeft naar eigen zeggen artistieke vrijheid gekregen, „binnen de grenzen van de Russische wet.” Hij gaat ervan uit dat de kunstenaars zich niet zullen laten verleiden tot „goedkope provocaties”. Gadver, nee – voor je het weet lijkt het op Pussy Riot. Die maken, dat weet iedereen, heel slechte kunst.
Twintig jaar lang werden er in Nederland avondjes georganiseerd over kunst en engagement – enkel ter meerdere glorie van de kunst, blijkt nu. Dus gaat het gewoon door, Manifesta 10 in de Hermitage, met van elke realiteit losgezongen „dialogen” over kunst in zijn „sociaal-culturele, politieke en economische context”. Eromheen zijn stimulerende panelgesprekken over brandende kwesties als „Future(s) of Cohabitation”, over de moderne mens die „hybrid” is en ook vaak „hyphenated” en hoe wij „co-inhabit across space”.
In Rusland wordt de pers gemuilkorfd, onafhankelijke nieuwssites gaan op zwart, journalisten worden weggewerkt, de Doema buigt zich over een wet die het strafbaar maakt „onwaarheden” over de Russische geschiedenis te verkondigen – en de onder meer met Nederlands geld gefinancierde kunstwereld heft het glas en spuugt de slachtoffers van deze terreur in hun gezicht. Eerst hard optreden en dan met een oplossing komen.
Je begrijpt het dedain van Poetin voor het weke westen – grote woorden, geen daden. De politiek, de handel, een verworden kunstwereld, ze laten zich gedwee verleiden door geld, aanzien en een glas champagne in de Hermitage.
Kamerleden, stop die handelsmissie met Henk Kamp.
Kunstenaars, boycot Manifesta 10.
Het zijn, ik weet het, slechts gebaren. Maar te midden van slappe excuses, idiote drogredenen en schaamteloos cynisme, maakt een gebaar het verschil.