Op de markt in Rotterdam zijn de canvassende liberale kopstukken zo uit elkaar te houden. Mark Rutte drentelt op zaterdag langzaam langs de mensen. Soms reageren ze bot, soms vriendelijk, maar hij ziet een praatje (bijna) altijd wel zitten. Glimlacht veel. Alexander Pechtold blijkt op zondag meer van het stevige doorstappen. „Goedemiddag, op 19 maart zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Mag ik u een folder aanbieden?” En hop, voort weer. Ook glimlachend. De snelle en de langzame liberaal – soms bepaalt de kiezer het tempo. De VVD-leider krijgt meer mopperaars, de mensen herkennen de premier. De schaduwpremier, die van D66, wordt vaker begroet als een meer onbepaalde politieke BN’er, ondanks zijn gedoogrol. Hij krijgt geregeld complimentjes en af en toe een sneer van een folderweigeraar: „Die hoef ik niet, er staat geen PVV op!”
Deze campagne een kans voor niet-Haagse gezichten? Zo denkt niemand er over
Maar er zijn ook reacties die deze twee politici op straat allebei krijgen, net als andere Haagse aanvoerders. Ten eerste van mensen die stug doorlopen en hen behandelen als opdringerige marketeers. Altijd die lui die je iets willen aansmeren waar je geen behoefte aan hebt. Misschien maken de doorlopers wel verschil tussen politiek en proefflacons met bodylotion. Maar niet als die ‘producten’ op dezelfde manier op straat worden aangesmeerd. Dan zijn er de mensen die met BN’ers op de foto willen. Rutte, Pechtold en de anderen spelen gastrollen in heel wat selfies. Bekend van tv, en nu ook in je broekzak of handtas. Er is geen woord politiek bij. Ook hier weer: reacties op straat bieden geen garanties voor het stemhokje. Ook met Willem Holleeder maken mensen selfies, toen hij wat vaker op tv kwam.
Wat je niet hoort op straat: klachten over de prominente rol van Haagse politici in de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen. Je kunt niet op ze stemmen, maar ze stelen wel de show, is de kritiek als ze op televisie komen. Al helemaal ‘treurig’ was het, toen ze elkaar vorige week bij Pauw en Witteman stonden te bekibbelen tijdens het eerste van de serie tv-debatten die ze tot 19 maart met elkaar voeren. Onderling gedoe, vies Haags! De systeemkritiek is duidelijk: de omslachtige Nederlandse democratie, met zijn eindeloze onderhandelingen tussen partijen om de macht, wekt meer ergernis dan vertrouwen. Wie populair wil zijn, moet zich niet onderscheiden met potjes vechten in de Haagse slangenkuil – zie de kwade reputatie die PvdA-leider Samsom aan het ontwikkelen is. Zolang er geen sterkere uitvoerende macht is, ben je maar beter buitenstaander.
Zo gedacht zouden Haagse politici om hun partij te helpen in deze campagnetijd eigenlijk moeten wegblijven uit gemeenten. Dit is de kans voor landelijke partijen om eens ruimte te geven aan niet-Haagse gezichten. Maar zo denkt niemand erover. Haagse politici vinden het naïef om voorbij te gaan aan de landelijke gevolgen van de uitslagen op 19 maart. Dit is ook hún strijd. Als D66 het goed doet, bijvoorbeeld in Amsterdam en Utrecht, zal Pechtold zich gesterkt voelen tegenover het kabinet. De leiders van PvdA en VVD moeten de verliezen beperken. Haagse politiek houdt nooit op: al voor de CPB-ramingen kwamen, vroegen D66 en CDA om tussentijdse lastenverlagingen. En als de PVV in de stad Den Haag de grootste partij wordt, kijkt iedereen op het Binnenhof mee: wie gaat dan nog besturen?
Maar dat is niet alles. Ook lokale lijsttrekkers ontvangen hun landelijke kopstukken met open armen. Ze showen graag hun ‘contacten’. Korte lijntjes in Den Haag zijn hun wapen tegen lokale partijen. Zeker nu er almaar meer beleid uit Den Haag door gemeenten wordt uitgevoerd. En ook voor hen weegt laag vertrouwen in de Haagse politiek minder zwaar dan de luxe van BN’er die meeflyert: ze zijn zelf vaak immers ook niet erg bekend in hun gemeente. Over Haagse politici kun je klagen wat je wil, maar het zijn wel hún Haagse politici.