‘Het is een ongelooflijk krankzinnige affaire’

Een kolossale opslagplaats van dossiers. Zo oogt het kantoor van advocaat Adèle van der Plas (63). Haar advocatenpraktijk en de erboven gelegen woning ligt aan de Prinsengracht in Amsterdam. Na het overlijden van haar partner en advocaat Pieter Bakker Schut in 2007 werkt ze er alleen, samen met haar van oorsprong Turkse juridisch medewerkster en vertaalster. Tientallen ordners staan als dominostenen op de grond omdat de wandkasten al volledig zijn gevuld.

Bijna alle dossiers gaan over de opzienbarende strafzaken tegen de van verkrachting beschuldigde voormalige secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid Joris Demmink en de wegens moord, gijzeling en drugshandel in Nederland tot levenslang veroordeelde Koerd Hüseyin Baybasin. Twee kwesties die volgens haar nauw met elkaar in verband staan. „Er staan ook nog dozen in de kelder”, zegt Van der Plas achteloos. Ze lijkt alle dossiers uit haar hoofd te kennen. Slechts af en toe heeft ze naar eigen zeggen last van „een seniorenmoment” en moet ze iets opzoeken.

Baybasin en Demmink zijn vrijwel de enige zaken waar Van der Plas al vele jaren onvermoeibaar haar tanden in zet. Alleen „om te overleven” behandelt ze ook andere zaken. Zo behartigt ze ook de juridische belangen van smartshops en van de Santo Daime-kerk. In deze van oorsprong Braziliaanse kerk, die ook in Nederland aanhangers heeft, wordt tijdens de eredienst ayahuasca thee gedronken. Een ‘psychoactieve drank’ die onder de Opiumwet valt. Dankzij procedures die Van der Plas voerde, mag ayahuasca door de kerkgangers in Nederland wel worden gebruikt – godsdienstvrijheid – maar er wordt juridisch nog gesteggeld of de invoer van de thee wel is toegestaan.

Van der Plas is zelf een enthousiast pleitbezorger van de geestverruimende regenwoudthee. „Ik heb met Pieter nog het hoofdkwartier van de kerk bezocht in de Braziliaanse stad Mapiá, midden in het Amazonegebied. Deze stof opent je blikveld. Je maakt een externe en interne reis. Je kunt het vergelijken met hele snelle psychotherapie. Met alle angsten en mooie momenten die daarbij horen. Ayahuasca heeft me minder angstig gemaakt. Het leerde me ook wat minder een control freak te zijn.”

Tijdens het vraaggesprek drinkt de advocate trouwens gewoon mintthee. „Ayahuasca schudt je nogal door elkaar. Dan heb je tijd nodig om te herstellen en daar heb ik het nu al enige jaren te druk voor.”

Doorbraak

2014 belooft het belangrijkste jaar te worden in de 32-jarige loopbaan van meester Van der Plas. Dit jaar boekte ze namelijk haar grootste succes. Er kwam een doorbraak in het dossier Demmink waar de advocate sinds 2007 mee stoeit.

In januari oordeelde het gerechtshof in Arnhem dat er „voldoende feiten en omstandigheden” zijn om het Openbaar Ministerie (OM) te gelasten een strafrechtelijk onderzoek te beginnen naar verdenkingen van verkrachting door Demmink (66) van twee Turkse mannen. Het gaat om Mustafa en Osman die zeggen halverwege de jaren negentig op hun twaalfde respectievelijk veertiende jaar in Turkije door de topambtenaar te zijn verkracht. De Turkse cliënten van Van der Plas hadden in 2008 aangifte gedaan maar het OM besloot dat er wegens gebrek aan bewijs geen reden was voor vervolging. Het hof oordeelde dat Van der Plas terecht beklag had ingediend tegen dit besluit.

„Een hele moedige beslissing van het hof. Voor het eerst is er vanuit officiële zijde een serieus oordeel gegeven over de feiten die ik al vele jaren naar voren breng.”

Van der Plas heeft na het overlijden van Bakker Schut naar eigen zeggen als een kluizenaar gewerkt om gehoor te vinden voor haar onalledaagse beschuldigingen. Haar leven staat in het teken van de aanklacht tegen Demmink en de verdediging van Hüseyin Baybasin. Deze 57-jarige Koerd is in 1998 in Nederland gearresteerd. Hij is als kopstuk van een criminele organisatie veroordeeld. Maar volgens Van der Plas is Baybasin een keurige zakenman en Koerdische vrijheidsstrijder die door een opzetje van de Turkse geheime dienst achter de tralies verdween.

Van der Plas noemt de veroordeling van Baybasin de grootste gerechtelijke dwaling in de Nederlandse strafrechtsgeschiedenis. Hij zou zijn straf mede te danken hebben aan interventies van Demmink die door de Turken zou worden gechanteerd.

Dit jaar hoopt de advocate ook in het dossier Baybasin een doorbraak te bereiken via een herzieningsprocedure die ze voert. Op haar verzoek is de advocaat-generaal bij de Hoge Raad Diederik Aben al ruim een jaar bezig te bekijken of het bewijsmateriaal dat leidde tot de levenslange celstraf voor Baybasin eigenlijk wel deugde. Zijn conclusie wordt in juni bekend.

De juridische kluizenaar Van der Plas bezorgt het rechterlijk apparaat inmiddels handenvol werk. „Ik ben er vaak van beschuldigd complotdenker te zijn, maar die term gebruik ik nu als geuzennaam.”

Wat deugt er niet aan de berechting van Baybasin?

„De basis van de veroordeling van Baybasin bestaat voor negentig procent uit telefoontaps. Op de cassettebanden van de gesprekken hoor je de meest vreemde stemversnellingen, klikken, gekke stiltes. Experts die wij deze banden hebben laten beluisteren zeggen dat dit dusdanige onregelmatigheden zijn dat onderzoek van de originele geluidsdragers nodig is. Dat mocht tot nu toe niet. Volgens ons is er in samenwerking met Turkije materiaal vervalst waardoor Baybasin kon worden veroordeeld. Het is een ongelooflijk arrest in deze krankzinnige affaire.

„Bij de vertaling van die tapgesprekken zijn bovendien grove fouten gemaakt. Met name in belastende zin. To make him call werd vertaald met To make him cold. Bovendien is er door de Nederlandse politie gebruikgemaakt van een Koerdische tolk die direct samenwerkte met de Turkse geheime dienst.

„Dat gebeurde in een tijd dat Baybasin staatsvijand van Turkije was omdat hij zich politiek inzette voor Koerdische onafhankelijkheid. Hij moest bovendien onschadelijk worden gemaakt omdat hij kennis heeft van betrokkenheid van Turkse politici bij heroïnehandel.”

Baybasin werd door de rechtbank in Breda veroordeeld tot twintig jaar en kreeg in hoger beroep bij het hof in Den Bosch zelfs levenslang. De Hoge Raad, het Europese hof voor de mensenrechten en ook de commissie die onder leiding van Ybo Buruma bekeek of de afgesloten strafzaak moest worden heropend, gingen akkoord met de veroordeling.

Kunnen zo veel rechtsgeleerden zich hebben vergist?

„Het is niet te begrijpen. Dit is een schandvlek voor onze rechtsstaat, een opzettelijke rechtsdwaling. Rechters zijn óf gewoon heel erg dom geweest óf de rechters hebben een opdracht kregen: in deze zaak moet hard worden doorgepakt.”

Wie gaf dan die opdracht?

„We hebben Demmink voortdurend zien opduiken in de strafzaak van Baybasin. En ik zie dat het bewijsmateriaal vals is en in elkaar is gezet.

„Wie daar precies van heeft afgeweten, wordt nog nader onderzocht. Ik zag dat de president van het hof in Den Bosch destijds een rode kleur kreeg van de misstanden die we in het pleidooi aandroegen maar toch werd er een volledig krankzinnig arrest gewezen. En de commissie Buruma had blinde vlekken in zijn onderzoek. Buruma kroop op het laatste moment in zijn hok. Dat viel me ontzettend van hem tegen.”

Denkt u dat Nederlandse rechters zich door een ambtenaar laten zeggen hoe ze moeten vonnissen?

„Vrienden van mij die zelf raadsheer zijn of waren, zeggen dat ze het niet mogelijk achten instructies te krijgen. Maar misschien hoef je maar met één rechter contact te leggen. Ik weet niet hoe het werkt.”

Maar uiteindelijk is volgens u Demmink de kwade genius achter de veroordeling van Baybasin?

„Inlichtingenbronnen in Turkije hebben ons in 2007 verteld dat ze de veroordeling van Baybasin konden regelen door gebruik te maken van de chantabele positie van Demmink. Men wist dat hij Turkse jongens seksueel heeft misbruikt. Onderzoek van een Turkse onderzoeksjournalist bevestigde dit verhaal ook nog. Misschien moet er wel een parlementaire enquête komen om klaarheid te brengen.”

Turkse dossier

Het Openbaar Ministerie is nu begonnen met een strafrechtelijk onderzoek naar Demmink. Het zal zich onder meer richten op de vraag of Demmink in 1996 Turkse jongens heeft kúnnen verkrachten. De topambtenaar heeft altijd gezegd sinds 1987 niet meer in Turkije te zijn geweest. Een Turkse officier van justitie meldde vorig jaar dat Demmink in 1996 wel in dat land zou zijn geweest. Dat zou zijn gebleken in een Turks onderzoek dat werd verricht na aangiftes tegen Demmink in Turkije. Van der Plas stelt dat dit tot nu toe vertrouwelijke dossier informatie bevat over de connecties tussen Baybasin en Demmink. Nu het OM van het Arnhems hof in Turkije onderzoek moet doen, zal volgens Van der Plas uit dat dossier snel blijken dat Baybasin ten onrechte vast zit.

Een van de Turken die zegt als minderjarige te zijn verkracht door Demmink – Osman – is in 2011 in Nederland verhoord. De experts van de zedenpolitie oordeelden toen dat hij in vergelijking met zijn aangifte niet consistent en betrouwbaar verklaarde.

„Ik ben het daar niet mee eens. Hij kon nu bijvoorbeeld niet meer vertellen of hij met een vinger of met een penis was verkracht. En het bleef onduidelijk of hij na het gebeuren was gaan douchen of in bed was gaan liggen. De politie heeft uit het oog verloren dat Osman vanuit zijn culturele achtergrond niet dan met grote moeite praat over wat hem als maagdelijke jongen van 14 jaar oud is overkomen.”

In de strafzaak wordt Joris Demmink verdedigd door advocaat Mischa Wladimiroff. Baybasin heeft hierover vorige week een klacht ingediend bij de Haagse deken van de Orde van Advocaten. Volgens hem is er sprake van een raar soort belangenverstrengeling. Wladimiroff was immers ook een tijdje advocaat van Baybasin in zijn strafzaak én zat in de commissie Buruma die zijn strafzaak evalueerde.

„Bovendien is er vanuit het kamp Demmink gesuggereerd dat Baybasin achter de aanklacht van de Turkse jongens zou zitten. Hij zou er veel voor hebben betaald. En dat is wel een hele rare suggestie voor iemand die eerst Baybasin juridisch bijstond.”

Is het een idiote verdenking dat een tot levenslang veroordeelde gedetineerde ontlastende verklaringen zou kopen?

„Hoe zou Baybasin dat hebben moeten regelen? Hij wordt in de gevangenis afgeluisterd door alles en iedereen. Zou het dan via mij zijn gegaan? Het is totaal onmogelijk dat hij zoiets zou kunnen organiseren. Het is een valse beschuldiging dat ik iets in elkaar zou hebben gezet. Bovendien ís er geen geld voor zo’n actie. Op het hele vermogen van Baybasin en zijn familie is door het OM beslag gelegd. Schandalig. Hij gaat straks ook een hele grote claim indienen. Justitie heeft geprobeerd de verdediging van Baybasin uit te roken.”

U houdt uw werk vol in de overtuiging dat u straks uw honorarium krijgt uit de schadeloosstelling die Baybasin zal ontvangen als blijkt dat hij ten onrechte zeventien jaar vast zat?

„Ja zo is het. Mijn energie en eigen vermogen zitten volledig in deze zaak. En natuurlijk wil ik wel betaald worden als de zaak gewonnen is. Ik ben er namelijk van overtuigd dat deze zaak fout zit en daarom doe ik deze diepte-investering.

„Ik ben taai en net als Jan Poot [de vastgoedondernemer die vorige maand in de Volkskrant vertelde miljoenen euro’s uit te trekken voor een campagne om Demmink te berechten] van oorsprong gereformeerd. Dan laat je niet los en ben je erg principieel.”

Poot zei zijn campagne tegen Demmink te zien als een goddelijke opdracht en levensdoel. U ook?

„Dat ligt bij mij anders. Come on, we gaan nu niet over religie praten. Spreken van een levensdoel vind ik ook grote onzin. Ik wil wel dat er recht wordt gedaan in een zaak die ik ervaar als vergaand onrechtvaardig. Voor mij als advocaat is het ondraaglijk te weten dat mijn cliënt al zeventien jaar onschuldig vastzit. En alle weerstand die ik ervaar, zie ik als het bewijs dat er iets mis is met onze rechtsstaat. Daar wil ik verandering in brengen.”

Poot zei dat hij uw werk deels betaalt?

„Dat is absoluut onwaar. Wij hebben een officiële uitnodiging van de Amerikaanse NGO The Rebecca Project for Human Rights gekregen om voor het Amerikaanse congres te getuigen over de zaak Demmink. Nu roept Poot: ‘Ik heb haar reis betaald’, maar ik heb nooit een cent van Poot gekregen. Ik ben verbijsterd over de miljoenen die hij zegt te hebben uitgegeven voor zijn campagne. Als hij in Amerika gelobbyd heeft of donaties heeft gedaan, ging dat volstrekt buiten mij om. Men heeft hem wel gezegd: waarom stort je geen miljoen in de Bakker Schut Stichting? Die stichting is in 2010 opgericht om onderzoek te doen naar zaken waarbij mensen in hun grondrechten worden aangetast door corruptie van malverserende overheden. Maar de stichting heeft niets van hem ontvangen.”

Demmink is schuldig aan pedofilie want anders zou hij mij wel hebben aangeklaagd wegens laster, zegt Poot. Deelt u die redenering?

„Dat slaat nergens op. Ik heb er een godsgruwelijke hekel aan dat mensen zich mijn strijd toe-eigenen. Ik wil onafhankelijk blijven. Er zijn veel complotdenkers in deze die mijn zaak geen goed hebben gedaan. Feiten waar ik mee kom worden op internet met een hele hoop onzin gemixt en op één en dezelfde brandstapel gelegd. Alleen maar ter meerdere eer en glorie van sommige hard schreeuwende egotrippers. Daardoor haakt de gemiddelde lezer terecht af.”

Acht u het mogelijk dat Demmink onschuldig is?

„Ik weet het niet. Het moet worden uitgezocht. Het zou politiek wel heel pikant zijn als de hoogste justitie ambtenaar ongestraft ernstige strafbare feiten heeft gepleegd en tegelijkertijd zo veel jaar zo veel macht heeft gehad binnen ons juridisch systeem. Dan zijn er buitenlandse geheime diensten geweest die hem konden chanteren, criminele organisaties die hem in zijn greep hebben, want die leverden de kinderen. Hoe ver gaan dan die criminele octopuspootjes? Zelfs ons grootste opsporingsschandaal – de IRT-affaire – is nog steeds niet opgelost. Maar goed, laat ik niet te veel speculeren. Ik ben er wel honderd procent van overtuigd dat Baybasin onschuldig zit.”