Kunstenaar haalt schouders op na rel rond zijn ‘racismestoel’

De rijke Russin Dasja Zjoekova en de Noorse kunstenaar Bjarne Melgaard, werden de afgelopen dagen overspoeld met kritiek wegens een foto die racistisch zou zijn. Zjoekova, vrouw van oliemiljardair en Chelsea-eigenaar Roman Abramovitsj, ging diep door het stof. Maar Melgaard haalt een beetje zijn schouders op.

Aanleiding van de rel is een foto van Zjoekova, die vorige week op de Russische modewebsite Buro 24/7 werd geplaatst bij een interview over het kunst- en modeblad Garage, waar Zjoekova hoofdredacteur van is. Op de afbeelding zit Zjoekova op een kunstwerk van Melgaard, een stoel die de vorm heeft van een naakte zwarte vrouw met naaldhakken.

Mede doordat de foto geplaatst werd op Martin Luther King Day (15 januari), in de VS de dag dat de vermoorde strijder voor burgerrechten van de zwarte Amerikanen geëerd wordt, namen veel mensen aanstoot aan de foto. Boze reacties volgden, onder andere van de Amerikaanse vrouwenorganisatie Organizing for Women’s Liberation die de foto ‘ongelooflijk racistisch’ noemde.

Zjoekova maakt kniebuiging

Kunstsponsor Zjoekova en de website Buro 24/7 hebben zich inmiddels verontschuldigd voor de aanstoot die ze hebben veroorzaakt; dat was niet de bedoeling lieten ze onder andere de The Moscow Times weten. In haar reactie maakte Zjoekova haar excuses:

“Deze foto is volledig uit zijn context gehaald, het is een kunstwerk dat juist speciaal bedoeld is om seksisme en racisme aan de kaak te stellen. Ik verafschuw racisme volledig, en wil mijn verontschuldigingen aanbieden aan iedereen die er aanstoot aan nam.”

De website Buro 24/7 excuseerde zich eveneens en paste de foto aan: hij is nu zo afgesneden dat je alleen Zjoekova en niet de stoel meer ziet.

Melgaard: klimaatontwikkeling is erger

Kunstenaar Melgaard, die in New York woont, laat daarentegen een heel ander geluid horen. Gisteren publiceerde het kunstblog Artinfo delen uit een verklaring van Melgaard en zijn kunsthandelaar Gavin Brown.

In de verklaring noemen Melgaard en Brown de foto ‘buitengewoon’, en ze juichen ‘de zitter en degene op wie gezeten wordt’ van harte toe. Melgaard verwijst in zijn reactie bovendien naar andere zaken die in zijn ogen erger zijn:

“Om de zitter [Zjoekova] iets kwalijk te nemen, in dit tijdperk van het Anthropoceen, terwijl er uitzonderlijke en WERKELIJKE obsceniteiten plaatsvinden die ons bestaan bedreigen, toont wel dat we niet in een beschaving leven die niet sterft, maar die al dood is.”

Anthropoceen is de naam van het tijdperk waarin het klimaat op aarde beïnvloed wordt door menselijke activiteiten, zoals de opwarming van de aarde. Met andere woorden: de klimaatopwarming is erger dan een racistische stoel.

Kunstenaar maakt provocerend werk

De uit Noorse ouders in Sydney geboren kunstenaar doet hiermee zijn naam als enfant terrible of ‘projectiel kotser’ van de kunstwereld, zoals the New York Times hem noemde, weer eer aan. De kunstenaar, die zijn opleiding deels in Nederland volgde aan de Amsterdamse Rijksakademie en de Jan van Eyck Academie in Maastricht, maakt provocerende kunst, die onder meer bij Saatchi verkocht wordt.

De Racist Chair, zoals de omstreden stoel genoemd wordt, hoort tot een serie die gebaseerd is op soortgelijke kunstwerken van de Britse popartkunstenaar Allen Jones.
Die maakte in 1969 van modepoppen van blanke, halfnaakte vrouwen fetisjmeubelen zoals een tafel en een stoel. De stoelen zouden maatschappijkritisch zijn, maar daar is niet iedereen het mee eens. In 1980 nog werd een van de kunststof beelden van Jones vernield op Internationale Vrouwendag, omdat het een vrouwonvriendelijk beeld zou zijn. Vandaar dat Jones’ Chair, de vrouwenstoel, onlangs nog getoond werd op de expositie Art Under Attack in Tate Britain in Londen.

Komt dat meubilair je bekend voor? Dat kan kloppen

Filmliefhebbers zal overigens opgevallen zijn dat Jones’ Chair en Melgaards remake veel weg hebben van het fetisjmeubilair in de Korova Milkbar uit het boek A Clockwork Orange van Anthony Burgess uit 1962 en uit de gelijknamige omstreden film van Stanley Kubrick uit 1971. In die bar wordt melk vermengd met drugs geschonken; het meubilair is vormgegeven als naakte vrouwen, en de melk komt uit hun tepels.

Jones ( 67) zei in The Evening Standard wel vereerd te zijn dat Melgaard zich op zijn kunstwerken gebaseerd heeft. Hij had wel een kleine kanttekening:

“Mijn stoel was nooit bedoeld om op te zitten.”