‘Lokale democratie wordt bedreigd door samenwerking gemeenten’

De lokale democratie loopt gevaar doordat gemeenten steeds vaker moeten samenwerken. Dat concludeert raadsledenvereniging Raadslid.nu na een enquête onder 1.700 van de 9.000 gemeenteraadsleden.

Onze redacteur Ingmar Vriesema schrijft vandaag in NRC dat de enquête een “verontrustend beeld van de raad als controlerende macht” schetst. Zeven op de tien raadsleden vinden dat deze zogenaamde gemeenschappelijke regelingen de lokale democratie bedreigen. Vier op de tien gemeenteraadsleden denken dat de gemeenteraad door dit soort regionale samenwerking steeds minder belangrijk wordt. 30 procent vindt de raad niet langer het meest invloedrijke orgaan in de gemeente.

Ook is voor raadsleden vaak onhelder wie wat waarover besluit in gemeenschappelijke regelingen. Eenderde van de raadsleden is ‘enigszins bekend’ of zelfs ‘totaal niet bekend’ met de inhoud van de regeling. Ze hebben niet genoeg tijd om zich erin te verdiepen, of geven aan te weinig kennis en kunde te hebben om de regeling te kunnen controleren.

Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk “herkent de zorgen”, zei hij vanochtend in het Radio 1-programma De Ochtend. “Je houdt een democratisch gat wanneer de gemeente niet zelf haar taken aankan”, schrijft hij op Twitter. Plasterk wil geld vrijmaken voor cursussen waardoor raadsleden hun werk beter kunnen doen. Politieke partijen op lokaal niveau hebben volgens Plasterk de verantwoordelijkheid geschikte kandidaten te kiezen en ze goed voor te bereiden op de functie van gemeenteraadslid.

Groot deel denkt dat fusie gemeenten onvermijdelijk is

Bijna 70 procent van de raadsleden erkent wel dat regionale samenwerking onvermijdelijk is, omdat de gemeente niet in staat is alle taken zelfstandig uit te voeren. Een reden daarvoor zou het tekort aan ambtenaren zijn. Slechts 22 procent denkt dat hun gemeente alle taken wel zelfstandig zou kunnen uitvoeren.

Een opvallend groot aantal raadsleden draagt in de enquête als oplossing een fusie van gemeenten aan, omdat een gemeente daardoor meer taken zelf zou kunnen uitvoeren. 40 procent beschouwt herindeling op den duur als onvermijdelijk, maar bijna de helft ziet dat toch liever niet gebeuren.

Versnipperde controle

Een gemeenschappelijke regeling is een samenwerkingsverband tussen twee of meer gemeenten die samen taken uitvoeren omdat dat goedkoper is. Gemeenten voeren soms wel twintig taken samen met andere gemeenten uit in gemeenschappelijke regelingen, schrijft Raadslid.nu. Vriesema beschrijft de constructie als volgt:

Wethouders van de deelnemende gemeenten vormen samen het bestuur van de regeling. De controle geschiedt door de afzonderlijke gemeenteraden, en is dus versnipperd. De regionale brandweer is een gemeenschappelijke regeling, net als de gezondheidsdienst GGD en de milieudienst. Een gemeente is niet zelden deelnemer aan zo’n tien regelingen.

Lokale rekenkamers, griffiers en hoogleraren beklaagden zich onlangs in NRC Handelsblad al over het gat in de lokale democratie dat wordt veroorzaakt door gemeenschappelijke regelingen. Lees het stuk hier.