Het nieuwe spieken: een telefoon in je schoen

Spieken gaat allang verder dan afkijken, spiekbriefjes in je sok en stiekem fluisteren. Studenten op de medische faculteit van de Erasmus Universiteit in Rotterdam mogen sinds dit studiejaar geen horloges meer dragen tijdens tentamens. Want bij de uurwerken kunnen ook te misbruiken smartwatches zitten. Ook eigen pennen mogen niet meer worden gebruikt, schrijfgerei wordt verstrekt na de ontdekking van de eerste pennen met camera.

Peter Klootwijk, voorzitter van de examencommissie van het Erasmus Medisch Centrum, heeft niet de illusie dat hij alle fraude kan uitbannen. Universitair personeel dat de digitale ontwikkelingen goed bijhoudt, wordt in veel gevallen geklopt door de studenten die net wat eerder op de hoogte zijn van de nieuwste snufjes.

„Universiteiten lopen per definitie achter de feiten aan”, zegt Klootwijk. „Wettelijk worden we ook nog eens beperkt in onze mogelijkheden. Het meest ideale zou zijn om een hele tentamenruimte te jammen, te storen, zodat er geen dataverkeer meer mogelijk is. Maar dat is in Nederland alleen toegestaan in gevangenissen.”

Voor detectiepoortjes bij de ingang van zalen is ook niemand te porren, zegt Klootwijk. „En fouilleren mag niet. Oortjes kunnen verborgen zitten onder haren en hoofddoeken. Wil je op landelijk niveau wat veranderen, dan merk je ook nog eens dat raderen heel erg langzaam draaien.”

Het Erasmus Medisch Centrum voerde een strengere identificatieplicht in om te voorkomen dat studenten iemand anders het tentamen laten maken. Verder gebruikt de medische faculteit sinds vorig jaar mei een gsm-scanner, een apparaat zo’n anderhalve keer groter dan een mobiele telefoon, dat dataverkeer kan opsporen.

Surveillanten kunnen bij de toiletten tot op de wc nauwkeurig traceren waar gefraudeerd wordt. Maar ook in dit geval werken de regels beperkend. „Een student hoeft zijn telefoon niet te laten zien. Als ze weigeren, staan we machteloos.”

Je kan wel eisen dat ze hun telefoon bij de ingang inleveren, maar ook dan kan je nooit zeker zijn dat ze niet toch nog ergens een mobieltje verstopt hebben, zegt Klootwijk. „We hebben een geval gehad waarbij bleek dat een student een telefoon had verborgen in zijn schoen.”

Maar behalve een instrument om te betrappen is de scanner volgens Klootwijk vooral een middel waar een waarschuwende werking van uitgaat. „Ik ben cardioloog. Ook bij hart- en vaatziekten geldt: preventie is het allerbeste. We zeggen: op de middelbare school is spieken een sport, op de universiteit is het een strafbaar feit. Zo willen we duidelijk maken dat fraude leidt tot devaluatie van diploma’s. Telefoons moeten uitstaan tijdens tentamens. De aankondiging dat je scant om gebruik op te sporen, helpt. Er is bij ons een tentamen geweest waarbij de helft van de studenten na die mededeling het toestel alsnog uitzette.”

De Erasmus Universiteit werkt op dit moment aan een plan voor alle faculteiten om tentamenfraude krachtiger te bestrijden. De ervaringen met de medici in opleiding worden daarbij meegenomen.

Op de Universiteit Maastricht (UM) start de faculteit economie volgende maand met een proef met een scanner. Tijdens tentamens zullen surveillanten bij de toiletten gaan speuren naar activiteit via mobiele apparaten. De resultaten van het experiment zullen worden gedeeld met de andere faculteiten van de UM, zegt woordvoerder Fons Elbersen. „Die maken dan ieder voor zich de afweging of ze er ook mee gaan werken.”