Het hele dorp Immerath zal in een gat verdwijnen

Sophie Giese (59) en haar man Heinz-Dieter (59) reageren gelaten op het nieuws uit Karlsruhe. „Het is een politiek pokerspel. We moeten maar kijken hoe het met ons verder gaat”, zegt Sophie. Het Constitutioneel Hof, de hoogste Duitse rechter, oordeelde gisteren dat de grote dagmijn, Garzweiler II, door kan gaan met de bruinkoolwinning bij de stad Erkelenz, vlak over de grens bij Venlo. Gestaag vreet de immense kolengraafmachine zich door het landschap. Het huis van Sophie en Heinz-Dieter zal met het hele dorp Immerath in het gat verdwijnen.

Het hof heeft nu de klacht afgewezen die was aangespannen door hun buurman, Stephan Pütz (50). Die voert al dertien jaar een juridisch gevecht, eerst tegen elektriciteitsproducent Rheinbraun en nu tegen RWE Power, dat het bedrijf overnam. Afgelopen zondag was hij nog strijdvaardig. „Ik voel mij aangetast in mijn vrijheidsrechten. Ik wil daar wonen, waar ik besloten heb te gaan wonen. En ik wil me niet door iemand anders laten wegsturen.” Pütz stelt dat de mijn niet meer noodzakelijk is voor de elektriciteitsvoorziening van Noordrijn-Westfalen.

De deelstaat heeft een overproductie aan stroom. Omdat het algemeen belang is vervallen, zouden burgers niet meer uit hun huis moeten worden gezet, vindt hij. De exploitatie van de bruinkoolmijn treft ook Nederland, zegt Pütz. „RWE verkoopt bruinkoolstroom aan Nederland. En dat gaat ten koste van de opwekking door schonere gascentrales van RWE, bijvoorbeeld in Moerdijk. Die worden gesloten.” Pütz wil na de uitspraak van het Constitutioneel Hof niet reageren.

„Het erge is de haat en nijd die er nu heerst onder de bewoners van Immerath,” zegt Sophie Giese. Ze zit op een fauteuil tegenover een forse kerstboom in de kleine woonkamer. In de voorkamer staat het bed voor haar zus, die zij in huis heeft opgenomen omdat ze ziek is. „Ons probleem is niet dat we niet willen verhuizen,” vult haar man Heinz-Dieter aan, „Maar we kunnen het niet betalen.”

Giese legt uit dat hij al jarenlang arbeidsongeschikt is na een ongeluk op de bruinkoolmijn, waar hij vroeger werkte. „We hebben drie volwassen kinderen, maar die zijn alle drie geestelijk gehandicapt, en die wonen ook hier. Maar de mijn komt niet met een vergoeding die voldoende is om verder te kunnen naar Immerath Neu.”

In 1970 woonden in Immerath ruim 1.500 mensen, nu nog veertig. Een deel van de inwoners van het oude dorp woont inmiddels in Immerath Neu, een splinternieuw legodorp dat een paar kilometer verderop in het zacht glooiende landschap wordt aangelegd. Sophie: „De mensen van Immerath Neu zeggen dat wij alleen hier blijven om er meer geld uit te slepen. Iedereen houdt elkaar in de gaten want RWE betaalt voor de verhuizing, maar de bedragen zijn verschillend. Daarvan komen scheve ogen.”

In het gemeentehuis van Erkelenz gooit burgemeester Peter Jansen (CDU) zijn armen in de lucht. Hij heeft onlangs de medewerking opgeschort aan de Umsiedlung, aan het verplaatsen van complete gemeenschappen. Dat was uit protest tegen het feit dat RWE Power liet doorschemeren dat het twijfelde over de voortzetting van de bruinkoolmijnbouw. Toen hij tien jaar geleden gekozen werd, waren de plannen voor de ontginning allang in gang gezet. „Dus ik wist waar ik aan begon.”

Jansen rekende het tot de taak van de gemeente om het proces van onteigening en verhuizing voor burgers op een aanvaardbare wijze te laten verlopen. „Het is traumatisch. Mensen wonen vaak al generaties in die dorpen. Zij moeten hun hele leven opgeven. We moeten hen met alles wat ze bezitten, inclusief hun overleden verwanten op de begraafplaatsen, naar hun nieuwe woonplaats begeleiden. Maar dat is alleen gerechtvaardigd uit een hoger belang.” Aan dat hoger belang twijfelt Jansen nu, en met hem de voltallige gemeenteraad. „RWE Power aarzelde alleen omdat het bedrijf druk wilde zetten op de partijen die bezig waren met de kabinetsformatie. Het bedrijf heeft het zwaar door de Energiewende en wil meer subsidie. Maar je kunt burgers niet inzet maken van een politiek spel. Dat kun je mensen niet aandoen!”

Jansen heeft namens de raad een open brief geschreven aan Hannelore Kraft (SPD), de premier van de deelstaat. Zij heeft niet gereageerd. Maar RWE heeft het verhuisprogram opgeschort tot april. Dan komt er overleg met Jansen en de gemeenteraad. „De wereld is veranderd, dus moet de wet ook veranderen,” zegt Jansen, „Je kunt mensen niet meer zo maar uit hun huis zetten. Natuurlijk, gaat het ook om banen. Maar die afweging moet opnieuw gemaakt worden. Door politici en niet door rechters.”

In Immerath heeft Heinz-Dieter Giese weinig vertrouwen in de burgemeester. „Wij wonen hier in een spookdorp. In het weekeinde zijn er hier ’s nachts koperdieven actief. Als je de politie belt, komt die twee uur later kijken. In de weekeinden rijden er auto’s met ongure types door het dorp die met luchtbuksen schieten op alles wat beweegt. Ik zit dan boven met de hond voor het open raam met mijn flobertgeweer. Als het moet...” Sophie valt haar man in de rede: „Stil nou maar, je hebt al genoeg gezegd.”