Zichtbaar maken wat wordt verzwegen

„Feitelijk is oorlog alles wat je niet begrijpt”, zegt hoofdrolspeler Rogier Schippers in Reis naar het einde van de nacht, een toneelversie naar de gelijknamige roman uit 1932 van Louis-Ferdinand Céline. De strijd speelt zich af in de modder en kou van de loopgraven in Vlaanderen en Noord-Frankrijk van de Eerste Wereldoorlog.

Het is het jonge gezelschap Afslag Eindhoven niet te doen om de herdenking van de oorlog die in 2014 een eeuw geleden begon, zegt regisseur Yvonne van Beukering. Dat geldt ook voor Schippers. „Ik las de roman van Céline tijdens mijn jaren aan de Toneelschool van Maastricht”, zegt hij. „Het betekende een omslag in mijn denken. Wij concentreren ons op de eerste vijftig bladzijden waarin hoofdpersoon Ferdinand Bardamu, die je als alter ego van Céline kunt beschouwen, verhaalt over zijn ervaringen aan het front. Céline schept er een bijna macaber genoegen in de waanzin van de oorlog en de onmacht van de mens zichtbaar te maken. Hij verwoordt wat anderen verzwijgen. Dat maakt zijn Reis zo indrukwekend. Nu eens noemt hij de oorlog een ‘grap’, dan een ‘apocalyptische kruistocht’. Hij probeert het onbegrijpelijke te begrijpen.”

Het gezelschap situeert de voorstelling op een verdieping boven het atelier en de fabriek van meubelontwerper Piet Hein Eek in Eindhoven, vlak achter het befaamde Philips Natuurkundig Laboratorium, kortweg NatLab. Het decor, ontworpen door Elian Smits, voert de toeschouwer meteen naar de Eerste Wereldoorlog: een donkere streep van gestileerde modder is afgeboord met geblakerde boomstammen. Dreigende muziek, live gebracht door Woody Veneman, klinkt op uit het duister. Ingenieuze belichting suggereert rook en mist. Van Beukering: „Oorlog gaat voorbij aan menselijkheid. Veteraan Bardamu vertelt over zijn gruwelijke herinneringen. Maar er is meer. Ondanks alle dood en pijn zoekt Bardamu naar het goede in de mens, naar de poëzie van de oorlog. Hij noemt bijvoorbeeld brandende dorpen op de horizon ‘bloemen’. Hij kan en wil niet geloven dat de mens er alleen maar op uit is de ander te vernietigen.”

Reis naar het einde van de nacht door Afslag Eindhoven. Fabriek Piet Hein Eek. Première: 14/12.