Ik maak er maar iets vrolijks van

redacteur cultuur

‘Erge dingen vind ik erg. Erge dingen zijn vooral heel erg”, zingt Katinka Polderman. Het is een karakteristiek liedje in haar nieuwe, vierde programma Katinka Polderman baart zorgen. De 32-jarige cabaretière zingt het nummer bloedserieus, maar de tekst is hoogst dubbelzinnig: gemeend, maar druipend van de ironie.

„Mensen komen na afloop naar me toe om dingen te zeggen als: ‘Er kwam een paar keer kanker voor in je voorstelling. We kennen iemand met kanker en ik wil toch vragen waarom je dat doet?’ Alsof je overal een disclaimer bij moet doen.” Het idee voor het nummer kreeg ze toen ze een statusupdate van iemand op Facebook las, die zei: ‘Ik vind erge dingen heus wel erg.’ „Ik dacht: daar zit een liedje in.”

In Baart zorgen zijn – zoals altijd bij Polderman – haar confronterende en getrukeerde liedjes de bouwstenen van haar voorstelling. Daar ligt haar kracht. „Liedjes schrijven is een manier om structuur aan te brengen in mijn hoofd. Ik ben een chaoot en denk meestal vijftien dingen tegelijk. Ik kan dat ook. Associatief denken hoort bij mijn beroep, ik train me erin. In een liedje moet je het publiek een stap voor zijn. Dus als ik een associatie bedenk die toeschouwers wel kunnen volgen, maar waar ze zelf niet op waren gekomen, dan heb ik beet.”

Een belangrijke rol in Baart zorgen is er voor het minitheatertje dat Polderman zelf heeft geknutseld. Met poppetjes aan stokken en wisselende achterdoeken speelt ze scènes die via een cameraatje op het achterdoek worden geprojecteerd. Zo speelt ze onder meer een ‘eenvrouwsmusical’, zoals ze het zelf noemt, met als hoofdpersoon de Rijdende Rechter, naar het tv-programma waarin geschillen worden beslecht.

En dan loopt het uit de hand

Het is een parodie op de „verongelijkte types” in Nederland. „In het eerste deel hekel ik de kleingeestigheid in Nederland, maar daarna loopt het verhaal uit de hand.” Het was collega Micha Wertheim, haar ‘klankbord’, die haar stimuleerde om het theatertje te bouwen. „Hij wilde me aan het knutselen hebben. Het is ook een programma over maken en over bewaren: van de herinneringen aan mijn opa tot aan de spullen die we namens de mensheid in een Voyager de ruimte hebben ingestuurd.”

Ook het maakproces moet zichtbaar zijn. In de voorstelling onderbreekt Polderman zichzelf enkele keren om een inval te noteren en als het zogenaamd niet vlot loopt, zegt ze spottend dat ze dat „professioneel als ik ben” wel even oplost. Polderman: „Een gepolijste show mag het zeker niet worden. Even iets opschrijven was bij de try-outs spontaan, maar is uitgegroeid tot vast onderdeel, omdat ik er later op terugkom.”

Het lijkt er wel vaker op dat ze haar momenten van klungeligheid acteert. Maar over hoe ze is op het podium wil ze zo weinig mogelijk nadenken, zegt Polderman. „Anders word ik een typetje en wordt het nep. Ik wil zo dicht mogelijk bij mezelf blijven. Dan mag ik nog struikelen. Als ik de diva wil spelen, kan ik niks meer uit mijn handen laten vallen.”

In Baart zorgen kraakt Polderman het ingeburgerde beledigen en beledigd zijn. Met name in twee nummers, die vergelijkbaar zijn in hun luchthartige reactie op agressie: van een ex die verwensingen sms’t en van een reaguurder die seksueel gewelddadige commentaren plaatste onder een YouTube-filmpje van Poldermans befaamde, sarcastische pijpliedje Pi-pa-pijpen.

„Laat ik er maar iets vrolijks van maken, dacht ik. Dat is het fijne van mijn vak. Van misère die in andermans leven vooral negatief is, kan ik iets poëtisch of grappigs maken.” Liever zo dan de politie bellen. „Maar als iemand sms’t: morgen sta ik met een mes voor je deur, dan is het wat anders.”

Bekritiseren is een kunst

De schrijfsels van de reaguurder ontleedt ze tot in elk kronkelig detail. „Ik laat zien hoe omslachtig de volgorde is van de seksuele handelingen die hij wil verrichten en vraag over welk gat hij het nou heeft. Door zo’n tekst scherp te analyseren, kun je die nare aanvallen onderuithalen. Zo werkt mijn hoofd: het gaat er als ellende in en komt er als grapje uit.”

Virtuoos rijmend maakt ze in een hilarisch liedje de kachel aan met Nick en Simon. Dat verschilt wezenlijk van iemand zomaar beledigen, vindt ze, want ze giet haar kritiek in een kunstzinnige vorm. „Het theater is een magische ruimte die buiten de werkelijkheid staat. In een tv-show zou het al heel anders overkomen.”

Het liedje is meer dan pure lol. „Het is belangrijk dat het wordt gezegd. Het is zonde dat we zo veel gemakzuchtig amusement voorgeschoteld krijgen. Het grootste deel van de Nederlandse popmusici maakt liedjes die er al zijn. Waarom? Het is er al! Daarom ben ik zo dol op de Jeugd van Tegenwoordig: zij vinden elke keer nieuwe manieren om zich uit te drukken.”