Maar Maxim, vinden deftige NRC-lezers Youps grappen niet even vulgair als die van Gordon?

De elite heeft weer een stok gevonden om zichzelf mee te slaan. ‘Wij beschaafde krantenlezers hebben besloten dat Gordon niet mag wat wij zelf wel mogen’, schreef columnist Maxim Februari afgelopen maandag in NRC Handelsblad.

Februari heeft één krantenlezer gevonden die Gordon niet grappig vindt, maar discriminerende grapjes over Tenaladies en reetridders wel. Dat is Youp van ’t Hek. De cabaretier discrimineerde Gordon in een stukje voor de krant, waarin hij eveneens zegt dat Gordon niet mag discrimineren. Niet zo handig. Maar met één hypocriete moraalridder vul je geen column, moet Februari hebben gedacht. Gelukkig heeft hij zich ‘laten vertellen’ dat ‘de krantenlezende elite’ enorm moet lachen om die grapjes van Van ’t Hek. Conclusie: ‘we’ maken ons, net als Van ’t Hek, schuldig aan selectieve verontwaardiging.

Aha. Nu snap ik eindelijk hoe het zit. Als Youp van ’t Hek iets leuk vindt, dan vinden alle NRC-lezers dat leuk. En als Youp iets stom vindt, dan vinden alle beschaafde krantenlezers precies hetzelfde stom. Eigenlijk heel simpel.

Nu de feiten. Eén. Deftige NRC- lezers halen hun neus op voor Van ’t Hek, of lezen zijn column hooguit om zich te ergeren. Zij vinden Youps kwetsende grappen even vulgair als die van Gordon.

Twee. Als Februari zich beter had laten informeren, had hij kunnen weten dat NRC óók veel lezers en opinieschrijvers heeft die het vrije woord ten koste van alles verdedigen. Ik noem Thierry Baudet, de rechts- filosoof die regelmatig opiniestukken voor NRC schrijft en in Pauw & Witteman waarschuwde voor het ‘hellend vlak’ waarop we ons begeven als we te moralistisch gaan doen over kwetsende grappen. Dit zijn de lezers en denkers die vinden dat Gordons grapjes én die van Youp gewoon moeten kunnen.

In de negentiende eeuw wilde de elite het volk beschaven, nu verdedigt Albert Verlinde het fatsoen

Misschien is er ergens tussen die uitersten een groep te vinden die Gordon afzeikt, maar Youp op handen draagt. Alleen, je kunt deze groep onmogelijk ‘de beschaafde krantenlezer’ noemen, of aanduiden met een alomvattend ‘we’. Het valt dus wel mee met die selectieve verontwaardiging waarover Februari zich zo druk maakt.

Ik weet ook niet waarom juist Gordon alle drek over zich heen kreeg. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de timing van zijn gewraakte optreden, vlak na het hoogtepunt van het zwartepietendebat, en natuurlijk met het feit dat Nederland zich pas massaal ging opwinden toen Amerikaanse sites erover gingen schrijven. Rekent de elite hier af met een verfoeid RTL-sujet? Ik weet het niet. Albert Verlinde hield in RTL Boulevard tien minuten lang een pleidooi voor fatsoenlijke omgangsvormen op tv naar aanleiding van Gordons uitspraken. Ik zie de elite-volk tegenstelling niet, tenzij ik heb gemist dat Boulevard elitairder is dan Holland’s Got Talent.

Misschien kreeg Van ’t Hek minder te verduren omdat hij een cabaretier is en mensen hem daardoor sneller vergeven, of omdat gediscrimineerde allochtonen zieliger worden gevonden dan homo’s en vrouwen. Er ontsnappen natuurlijk wel meer mensen aan het oog van de fatsoenspolitie. Waarom hoor je zo weinig over de bijna dagelijkse lading racistische grapjes op (het anti-elitaire) Pownews?

Alle journalisten en krantenlezers applaudisseerden voor Februari’s column. Echt waar, allemaal. Zelfs elite-koningin Femke Halsema retweete hem instemmend.

Een potje elite-bashen

Ik begrijp die aantrekkingskracht wel. Meer dan tien jaar na de Fortuynrevolte is Nederland nog steeds niet moe van een potje elite-bashen. Het opvallende is dat de elite bijna altijd zelf de eerste klap uitdeelt, met Fortuyn als beste voorbeeld. Hij was jarenlang vaste gast onder de elitaire kaasstolp in Den Haag, voordat hij zichzelf opwierp als vertolker van de ‘stem van het volk’. Zo zijn Februari en veel van zijn medestanders net zo goed onderdeel van de krantenlezende elite die zij bekritiseren.

Het meest fascinerende aan het beschavingsoffensief dat Nederland overspoelt, is dat het géén kwestie is van elite versus volk. In de negentiende eeuw probeerde de elite het volk te beschaven, nu verdedigt Albert Verlinde (volk!) het fatsoen, hij krijgt De Telegraaf (volks!) daar deels in mee, maar eist Volkskrant-columnist Sylvia Witteman (elite!) het recht op om holocaustgrappen te maken en verdedigt Baudet (elite!) het vrije woord.

Het treurige is dat ál deze mensen zich niet vatbaar achten voor tegenspraak. Die eigenschap is niet voorbehouden aan de bovenlaag, zoals Februari lijkt te denken. Gordon antwoordde op alle commotie: „Het was een onschuldig grapje.” En wat onschuldig en grappig is, bepaalt hij.