Met Adri weet je het nooit

politiek redacteur

De politieke spanning in het kabinet loopt op nu Eerste Kamerlid Adri Duivesteijn twijfelt over de verhuurdersheffing. Hij overweegt volgende week als enige PvdA-senator tegen te stemmen. Een ‘Nacht van Duivesteijn’ zou het kabinet in problemen kunnen brengen.

Woningcorporaties en andere verhuurders moeten meebetalen aan de bezuinigingsmaatregelen van het kabinet, de zogenoemde ‘verhuurdersheffing’. Vanaf 2017 gaat het om 1,7 miljard euro. Daarover zijn afspraken gemaakt in het woonakkoord tussen kabinet en de oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP.

Volgende week stemt de Eerste Kamer over het voorstel. Maar Duivesteijn heeft grote principiële bezwaren. Hij heeft afgelopen dinsdag na de fractievergadering een serie kritische schriftelijke vragen ingediend die nu door minister Blok (Wonen, VVD) worden beantwoord. Duivesteijn vindt dat het kabinet geen visie heeft op de woningmarkt, dat corporaties niet meer kunnen investeren, en dat de opbrengst van de heffing niet naar de schatkist moet gaan, maar moet worden geïnvesteerd in de woningmarkt.

Eigengereid persoon

Duivesteijn heeft een doorslaggevende stem in de Eerste Kamer. De woonakkoordpartijen hebben samen 38 stemmen, de tegenstanders 37. Als Duivesteijn tegenstemt, sneuvelt het plan. De PvdA-senator staat dan ook onder grote druk van zijn partij. Dinsdag drentelde hij door de gangen van de Eerste Kamer, bleef lang weg na een korte vergadering, en probeerde journalisten zoveel mogelijk te ontwijken. Zijn standpunt toelichten deed hij niet: „Volgende week ben ik pas aan de beurt.”

Duivesteijn zit in een lastige positie. Als hij volgende week voor de heffing stemt, verliest hij zijn geloofwaardigheid. Maar als hij tegenstemt, komt het kabinet in problemen. De woonakkoordpartijen hebben hun nek uitgestoken door de kabinetsplannen te steunen en eisen dat de regeringspartijen dat ook doen. Dezelfde partijen hebben het kabinet ook gesteund met wat het herfstakkoord heet, dat de begroting voor volgend jaar regelt. Dat akkoord is pas twee maanden oud.

Een politieke oplossing ligt voor de hand: Duivesteijn krijgt een tegemoetkoming waardoor het woonakkoord is gered en Duivesteijn zonder gezichtsverlies de arena kan verlaten. Maar zo’n compromis is nog niet in de maak, zeggen bronnen. Ten eerste is er geen geld, want minister Blok wil absoluut 1,7 miljard binnenhalen. Daarnaast vindt Blok dat al aan de kritiek van Duivesteijn is tegemoetgekomen. In het akkoord tussen Blok en de corporaties over de heffing is afgesproken dat corporaties eenmalig een bedrag van 400 miljoen euro voor energiebesparing krijgen, en geen btw meer hoeven te betalen over de oplevering van nieuwe huurwoningen. Dat laatste scheelt structureel 60 miljoen per jaar.

De vraag is of Duivesteijn dat voldoende vindt. Hij staat bekend als iemand met grote kennis van zaken, die meer weet over volkshuisvesting dan welke andere senator of minister dan ook. Hij staat ook bekend als een eigenzinnig en eigengereid persoon die niet bang is het conflict aan te gaan. Zo moest hij in 1989 opstappen in Den Haag, na een hoogoplopende ruzie met zijn collega-wethouder van de PvdA over het nieuw te bouwen stadhuis.

Blaffen maar niet bijten

Er komt nog bij dat Duivesteijn (63) weinig te verliezen heeft. Hij heeft een prachtige carrière achter de rug, hij hoeft niet iedereen te vriend te houden voor een nieuw baantje. „Hij geeft zich niet gemakkelijk gewonnen”, zegt voorzitter Ronald Paping van de Woonbond.

Maar Duivesteijn staat ook bekend als „iemand die hard blaft, maar niet bijt”, zeggen bronnen. Als iemand die op het laatste moment bijdraait. Als een echte PvdA-man die zijn partij niet in een crisis wil storten. De PvdA staat laag in de peilingen en heeft geen behoefte aan verkiezingen. „Politiek is het allemaal dichtgeplamuurd”, vreest voorzitter van koepelorganisatie Aedes Marc Calon dan ook. „Als hij tegenstemt ligt het kabinet op zijn kont.”

Ook VVD-fractievoorzitter in de senaat Loek Hermans zegt er vanuit te gaan dat de PvdA-fractie in zijn geheel voorstemt. Minister Asscher (Sociale Zaken) heeft begin vorige maand nog met Duivesteijn gesproken, onder meer over de heffing, maar de partij ontkent dat dat een bemiddelingspoging was.

Het lastige is, zeggen bronnen: „Met Adri weet je het nooit”. In de hitte van het debat kan het zomaar verkeerd aflopen. Noch minister Blok, noch Duivesteijn staat bekend als flexibel. Ze zijn allebei eigenwijs, principieel, en geven niet graag toe. Een PvdA’er: „Je komt er nooit achter als iemand zichzelf onsterfelijk wil maken.”