:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2013/12/ARP3741844.jpg)
Tientallen wereldleiders hebben vandaag afscheid genomen van Nelson Mandela tijdens de herdenking in het FNB-stadion in Johannesburg. De Amerikaanse president Obama hield een vlammende afscheidstoespraak, terwijl de speech van Jacob Zuma vooral kon rekenen op boegeroep.
Obama begon zijn speech met door Mandela te vergelijken met andere groten der aarde zoals Gandhi, Martin Luther King Jr. en Abraham Lincoln. Maar daarna waarschuwde hij ervoor om Mandela niet teveel op een voetstuk te plaatsen:
“Hij toonde ons wat het betekent om risico te nemen voor je idealen. Gezien zijn prestaties is het verleidelijk Madiba te herdenken als een icoon, ver van de dagelijkse werkelijkheid. Maar daar was hij zelf geen voorstander van. Hij wilde geen heilige zijn. Hij was een zoon, een echtgenoot, en een man van vlees en bloed.”
Obama roemde Mandela als politicus en als leider. Iemand die vol vuur de strijd aanging, maar ook niet bang was om compromissen te sluiten en zelfs vergiffenis kon schenken:
“Hij was gedisciplineerd in zijn woede en zorgde voor en actie zodat mensen zich konden inzetten voor hun waardigheid. Hij leerde ons de kracht van actie, ideeën en van argumenten. Bij onderhandelingen was hij niet bang compromissen te sluiten voor een groter doel. Er was een mans als Mandela nodig om niet alleen de gevangene te bevrijden maar ook de cipier. Hij leerde ons dat verzoening niet is het verleden vergeten, maar de toekomst veranderen.”
Obama: wat doen we zelf?
De Amerikaanse president zei vervolgens dat Mandela ook zeer van invloed is geweest op hemzelf en op zijn persoonlijke en politieke levensloop:
“Ik voel een grote verantwoordelijkheid om door te gaan met de strijd die Mandela voerde. Ik zal niet zo’n groot voorbeeld zijn als Madiba, maar door hem wil ik een beter mens zijn. Hij spreekt in ons het beste aan.”
Obama haalde nog de historische speech aan toen Mandela zich in 1964 moest verdedigen in de rechtbank tegen landverraad.
“Ik heb mijn leven gewijd aan deze strijd van het Afrikaanse volk. Ik heb gevochten tegen blanke overheersing en ik heb gevochten tegen zwarte overheersing. Ik heb het ideaal gekoesterd van een democratische en vrije maatschappij waarin alle mensen in harmonie met gelijke kansen samenleven. Het is een ideaal waarvoor ik leef en dat ik hoop ooit gerealiseerd te zien worden.”
Daarna wist Obama tot besluit op knappe wijze een bruggetje te maken naar de wereld van nu en riep iedereen op tot actie:
“Het is een tijd van rouw, maar ook tijd om een heldenleven te vieren, en een tijd van reflectie. Hoe goed heb ik zijn lessen in mijn eigen leven toegepast? In de hele wereld zitten nog steeds mensen vast in gevangenissen vanwege hun uiterlijk, om wat ze geloven of van wie ze houden. Er zijn te veel mensen die aan de kant staan. Madiba liet ons zien wat mogelijk is in ons leven.”
Ban Ki-moon: vergevingsgezindheid was een gave
Secretaris-generaal van de Verenigde Naties Ban Ki-moon kreeg een groot applaus voor zijn toespraak waarin hij het publiek herinnerde aan de vergevingsgezindheid van Mandela:
“Hij was bereid om zijn vrijheid te geven voor democratie, vrijheid en gerechtigheid. Hij was vergevingsgezind, hij had de pest aan haat, maar toonde de betekenis van vergiffenis. Dat was zijn gave en een les die hij met de hele mensheid heeft gedeeld. Laten we daarmee doorgaan, dat zijn we aan hem verplicht.”
Familie Mandela: familie van hem zijn was een zegen
Thanduxolo Mandela, sprak vervolgens namens de familie over Mandela:
“Hij was een groot man, maar ook nederig. We weten dat we hem moeten delen met jullie allemaal. Voor hem stond zijn leven in het teken van anderen. En zijn nalatenschap zet ons ertoe aan erom verder te gaan. Mandela ging om met presidenten en koningen, maar hij was altijd een man van het volk, een kind van Afrika. Wij zijn gezegend dat we familie van hem zijn.”
Mandela had achttien kleinkinderen, Mbuso Mandela, Andile Mandela, Phumla Mandela en Zozuko Dlamini memoreerden hun geliefde familielid ook in poëtische bewoordingen.
Zuma uitgejoeld
De huidige president van Zuid-Afrika, Jacob Zuma, betrad onder luid gejoel het podium. Het stadion leek tijdens zijn speech steeds leger te worden. Zuma refereerde veel aan de rol van Mandela binnen het ANC:
“We vieren dat Madiba een man was van vrede. Het is vandaag de 20e verjaardag van zijn Nobelpijs, die hij op 10 december 1993 kreeg uitgereikt. Deze vrijheidsstrijder zei altijd dat het ANC de wapens had opgevat omdat het apartheidsregime altijd met geweld reageerde op heel normale eisen. Gelijkheid, mensenrechten en rechtvaardigheid. Voor hem was de gewapende strijd onvermijdelijk om de vrede te bereiken. Het was een middel, en geen doel op zichzelf. Er is niemand als Madiba, hij was uniek.”
Zuma kreeg alleen de handen op elkaar als hij de toeschouwers in de eigen taal toesprak.
Volgen
Opvallend was de opmerking die Zuma maakte over AIDS in Zuid-Afrika. Hij roemde Mandela’s inspanningen om de epidemie in Zuid-Afrika te beteugelen. Zuma’s voorganger Mbeki bagatelliseerde juist de AIDS-epidemie in Zuid-Afrika, iets waar Zuma op terug kwam toen hij aantrad als president.
Volgenpetervermaas Peter Vermaas Goed dat hij HIV/Aids noemt. Dat is de link tussen Zuma en Mandela. Alle mensen die Mbeki toejuichten zijn dat waarschijnlijk vergeten.
Luid applaus voor Winnie Mandela
De dienst begon vanmorgen even voor 11.00 uur, bijna een uur te laat, in het Soccer City-stadion in Johannesburg. De dienst ging van start met een koor, dat het Zuid-Afrikaanse volkslied zong.
Onder luid gejuich en een groot applaus kwam Mandela’s ex-vrouw Winnie en zijn weduwe Graca Machel het stadion binnen, samen met de rest van de familie.
Daarna werden verschillende staatshoofden en regeringsleiders speciaal welkom geheten door de Zuid-Afrikaanse politicus Cyril Ramaphosa, die zei dat “Mandela’s reis ten einde is”. NRC-correspondent in Parijs en voormalig Zuid-Afrika correspondent twittert dat de huidige president Zuma op weinig applaus kon rekenen:
Volgen
Volgen
Volgen
Na het zingen van het volkslied volgde een gebed en spraken vertegenwoordigers van diverse religies. Mandela was zelf overigens niet religieus, maar het ANC had wel nauwe banden met de kerk.
Ook beroemdheden bij herdenking
Tientallen hoogwaardigheidsbekleders uit meer dan 91 landen wonen de herdenkingsdienst bij. Namens Nederland zijn koning Willem-Alexander en minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans aanwezig. Ook beroemdheden als U2-zanger Bono, model Naomi Campbell en Oprah Winfrey zijn erbij. De Amerikaanse president arriveerde ongeveer een uur te laat omdat hij vast kwam te zitten in het verkeer, zo meldt AFP-correspondent Johannes Myborgh:
Volgen
Toen hij aankwam werd er flink gejuicht:
Obama schudde verschillende wereldleiders de hand alvorens hij ging zitten. Ook de Cubaanse president Raúl Castro gaf hij een hand.
De Amerikaanse president Obama schudt de hand van de Cubaanse president Raúl Castro, in wat een historisch moment kan worden genoemd. Foto Reuters / Sabc
Blije sfeer in stadion
In het stadion heerst een opgetogen sfeer bijna: duizenden Zuid-Afrikanen staan te dansen en te zingen op de tribunes. Het geluid van de vuvuzela, de hoorn die drie jaar geleden beroemd werd tijdens het wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika, schalt door het stadion. Het stadion, dat plaats biedt aan 95.000 mensen, zit niet vol. Mogelijk speelt het weer een rol, het is een regenachtige dag in Johannesburg. Maar het is vandaag ook geen officiële vrije dag, veel Zuid-Afrikanen moeten gewoon werken.
Volg hier NRC-verslaggevers die over de herdenking twitteren:
Tweets from https://twitter.com/nrc/zuid-afrika