Jeroen Brouwers over zijn ‘misbruikroman’ in De Avonden

In De Avonden, het radioprogramma van de VPRO, is komende woensdag een twee uur durend interview met Jeroen Brouwers (1940) te horen. Dit naar aanleiding van Brouwers’ te verschijnen roman Het hout.

Brouwers’ roman zal volgend jaar verschijnen.

Het boek gaat over misbruik op een jongenspensionaat in de jaren vijftig, verteld vanuit het perspectief van een broeder die zelf onschuldig is, maar wel op de hoogte was van wat zijn collega’s deden. Hij zwijgt daarover. Een romanthema dat kortom nauw aansluit bij het schandaal rond het grootschalig kindermisbruik binnen de Rooms-Katholieke Kerk.

Brouwers zegt hierover in het interview:

“Dat onderwerp kwam opeens in de krant en iedereen keek daar van op en sprak daar schande van. Natuurlijk is het ook een schande, maar mij was dat vertrouwd, in die zin dat ik ook op die pensionaten heb gezeten. Als jongetje van tien werd ik op zo’n pensionaat geplant. Ik heb het er moeten uithouden tot mijn zeventiende, dus mijn hele puberteit heb ik daar doorgebracht,  tussen de kerels met rokken aan. Mij persoonlijk is niets overkomen hoor in seksuele zin, maar het gerucht zweefde daar, was aanwezig op de speelplaats en in de klas. Je zag dat aan klasgenoten, die waren opeens schuchter en bangig en wantrouwig.

Uiteindelijk kreeg je de verhalen die daar achter staken wel te horen… Een roman daarover kende ik niet, dus ik dacht: die ga ik   dan schrijven. Geschreven vanuit het perspectief van een van de kloosterlingen. Eentje die helemaal deugde hoor, dus een kloosterling die wist wat zijn collega’s uitspookten, maar daar over bleef zwijgen. Het boek gaat over dat zwijgen. Dat is tenslotte een soort lafheid. Hoofdpersoon is deze vrome broeder, die het verder ook niet helpen kan, maar toch betrokken is… Waarom zwijgt die man? Kijk, je kunt in zo’n kloosterinstituut natuurlijk niet gaan protesteren tegen misstanden zonder ook jezelf te treffen. Wie zich beklaagt wordt terzijde geschoven. Dweilt voortaan de trappen in plaats van les te geven. Dus je komt tot niks als je beslist niet meer te zwijgen, treft er alleen jezelf mee.

Het kostschoolthema zit al in mijn debuut hoor, en ook heel nadrukkelijk in De zondvloed. Dat komt zo af en toe weer boven, als een zandbank bij eb… Het eerste wat ze dan vragen is: is het autobiografisch? Neen. Ik schrijf trouwens nooit autobiografisch.  Maar ik ben wel heel nauw op de hoogte, en dus is het goed om het op te schrijven. Het ging niet alleen om seksuele misdrijven hoor, er was ook veel sadisme. Je werd geslagen met stokken. Die kerels hadden zo’n koord om hun middel waar knopen in zaten waar je zweepslagen mee kreeg, zo bam op je rug. Dat sadisme zit ook in mijn boek. Daarom heet het Het  hout. Je kreeg met het hout. In mijn boek is dat een strijkstok, waar je cello mee speelt. Dat is verdomd hard hout, gemaakt van een soort die zwiept en extra pijn verschaft als je daar een lel mee krijgt.”

Verder kondigt Brouwers in het gesprek, opgenomen in zijn huis in het Belgische Zutendaal, dat er een nieuw deel van zijn feuilletons (lees hier een bespreking van het voorgaande deel) aankomt en dat hij werkt aan een geactualiseerde editie van De laatste deur, zijn boek over Nederlandse schrijvers die zelfmoord pleegden.

“Dat verscheen in 1984, dus inmiddels zijn er behoorlijk wat schrijvende zelfmoordenaars bijgekomen. Hoog tijd voor een actuele editie dus… Laat mij hier maar rustig zitten. Als de tijd mij vergund wordt, voltooi ik dat allemaal wel.”

De Avonden, woensdag 11 december, 21:00 – 23:00, Radio 6. Meer informatie over het interview is te lezen op de boekenwebsite van de VPRO.