De Vervloekte Brug van Calatrava

Zijn officiële naam is Ponte della Constituzione, de Grondwetbrug. Maar in de Venetiaanse volksmond heet hij al jaren Il Ponte Maledetto: de Vervloekte Brug. De futuristisch ogende voetgangersburg die de Spaanse toparchitect Santiago Calatrava voor de Italiaanse lagunestad ontwierp, wordt achtervolgd door pech. Sinds zijn jarenlang vertraagde oplevering in 2007 zijn er technische problemen. Bij weinigen valt hij in de smaak. En hij pakte veel te duur uit.

„Het enige goede aan de brug is dat ik nu in drie minuten van het centraal station naar mijn werk loop. Eerst kostte het me een kwartier om het Canal Grande over te komen”, zegt Michele Giura, een receptionist van een hotel vlakbij de brug. „Maar verder vind ik hem helemaal niks. Al dat staal en glas past helemaal niet in ons historische centrum en is ook veel te zwaar. Venetië zakt al elk jaar een millimeter weg. Calatrava had gewoon steen moeten kiezen.”

Deze woensdag zal Calatrava zich voor een Italiaanse rechter moeten verantwoorden voor de brug. Aanklager Carmine Scarano van de Regionale Rekenkamer denkt te kunnen bewijzen dat de architect een wanprestatie heeft geleverd. Samen met drie hoge gemeenteambtenaren zou hij de stad 3,8 miljoen euro moeten betalen.

Het is niet de eerste rechtszaak tegen Calatrava – en waarschijnlijk ook niet de laatste. Jarenlang wilde elk zichzelf respecterende gemeente, bedrijf of instelling een brug, muziekpaleis, kantoor of treinstation van de uit Valencia afkomstige architect. Maar de laatste jaren beginnen steeds meer klanten te klagen. Van Oviedo tot Haarlemmermeer en van Malmö tot Venetië: bijna overal pakt de bouw van zijn gewaagde ontwerpen veel duurder uit dan begroot. En regelmatig ontstaan na de oplevering technische problemen en gebruiksongemakken.

In Venetië viel de brug met 11,,2 miljoen euro bijna twee keer duurder uit dan het oorspronkelijke prijskaartje van 6,7 miljoen. Bovendien blijven de kosten oplopen doordat de 94 meter lange brug„chronisch ziek” is, aldus de aanklacht. Hij moet „constant in de gaten gehouden worden” en er „zijn reparaties nodig die niet horen bij normaal onderhoud”.

In Oviedo werd Calatrava deze zomer al veroordeeld tot betaling van 3,2 miljoen euro. De architect ontwierp voor de Noord-Spaanse stad een congresgebouw, waarvan de tribune en de zonnewering kort na opening scheuren begonnen te vertonen.

In een rechtszaak, waarin de hoofdaannemer en Calatrava elkaar onderling voor miljoenen aanklaagden, oordeelde de rechter dat de architect de meeste schuld droeg. De affaire is nog niet ten einde: de gemeente laat uitzoeken of het hele gebouw eigenlijk wel veilig is.

In zijn thuisland Spanje wordt Calatrava door dit soort affaires steeds vaker voor charlatan uitgemaakt. Die reputatie dankt hij bovenal aan een megaproject dat hij ontwierp voor Valencia. Deze ‘Stad der Kunsten en Wetenschappen’ kostte met 1,1 miljard euro vier keer zoveel als aanvankelijk begroot. Het is een van de redenen dat de regioregering inmiddels technisch failliet is.

Calatrava streek in totaal 94 miljoen euro op voor de klus. Ook voor een toren die hij wel tekende, maar waarvoor door alle kostenoverschrijdingen uiteindelijk geen geld meer was om hem te bouwen. Pikant detail: zijn honorarium werd berekend als percentage van de finale bouwkosten.

Door de crisis in Europa zijn Calatrava’s dure werken nu uit de gratie. Zo staat even buiten Rome midden in een open vlakte een half afgebouwd zwempaleis van zijn hand. Het had eigenlijk al af moeten zijn voor de WK zwemmen in 2009. Die datum werd door geldgebrek niet gehaald. Sinds de Italiaanse hoofdstad in 2011 zijn kandidatuur voor de Olympische Spelen van 2020 introk, ligt de bouw helemaal stil.

Schandpaal

Een van de weinigen die het nog voor Calatrava opnemen, is columnist Joan Barril van de Catalaanse krant El Periódico. In een recent artikel vergeleek hij diens lot met dat van de architecten en kunstenaars die in opdracht van de farao’s piramides bouwden. Zij werden volgens de overlevering levend opgesloten in hun eigen bouwwerk om te beletten dat ze verklapten hoe dieven bij de schatkamers konden komen.

Voor het uitbreken van de crisis lieten ook Europese politici graag faraonische bouwwerken neerzetten, brengt columnist Barril in herinnering. „Calatrava is niet uit zichzelf naar Venetië afgereisd. Iemand heeft hem gebeld, in de watten gelegd en gedacht dat zijn werk vet electoraal gewin zou opleveren. Maar toen kwamen de bezuinigingen en stroomden de straten vol verontwaardigden. En nu wordt hij aan de schandpaal genageld, niet onder druk van wijze critici, maar door het opportunisme van de politicus die liever tegen zijn burgers uitroept: ‘Kijk niet naar mij. Ik ben het niet geweest. De schuld ligt bij deze onbetrouwbare Spanjaard en oplichter.”

Calatrava zelf volgt eenzelfde redeneertrant, bleek toen vorig jaar ophef ontstond over de royale beloning voor zijn Stad der Kunsten en Wetenschappen . In een via zijn advocaat verspreide verklaring wees hij erop dat het opeenvolgende lokale en regionale bestuurders waren die hem inhuurden. „En deze politici waren hiertoe door burgers via de stembus gemachtigd.” Men moest, kortom, niet zo ondankbaar zijn. „Dit project is tot ver buiten onze grenzen bekend en heeft Valencia de plek in de geschiedenis gegeven die de stad verdient.”

Het hoofdkantoor van Calatrava, gevestigd in Zürich, reageerde niet op verzoeken om een reactie.