‘Prinsje’ voert Congrespartij aan in een steeds dynastieker India

Het gebeurde kort nadat Rahul Gandhi, het gezicht van de regerende Indiase Congrespartij, vorige maand op een massaal bezochte verkiezingsbijeenkomst zei dat hij er ernstig rekening mee houdt dat hij wordt vermoord, in het voetspoor van zijn oma Indira en zijn vader Rajiv die beiden premier waren. Vier dagen later explodeerde een serie kleine bommen tussen tienduizenden mensen die wachtten op een speech van Gandhi’s tegenstander, Narendra Modi, premierskandidaat van de grootste oppositiepartij BJP. Bij die aanslag vorige week zondag vielen vijf doden.

Politiek is in India een keihard metier. Tijdens verkiezingscampagnes vinden vaak gewelddadige incidenten plaats. Het mandaat van het huidige parlement eindigt op 31 mei volgend jaar. En met de campagnes komen de rellen tussen India’s verschillende gemeenschappen. In Muzaffarnagar in Uttar Pradesh, de deelstaat met de grootste bevolking en het hoogste aantal parlementszetels, vielen in september ruim 60 doden bij gevechten tussen hindoes en moslims. Vorige week vielen opnieuw drie doden.

Rahul Gandhi verwees naar de moordaanslagen op zijn familieleden om zijn vastberadenheid te tonen, waar wel eens aan getwijfeld wordt. Aarzelend ging hij vorig jaar in op het aanbod de verkiezingscampagne te leiden. Dat wordt beschouwd als de voorbode voor een mogelijk premierschap. Maar Gandhi, die eerder ministersposten weigerde, laat in het midden of hij daarvoor beschikbaar is.

Rahul is de zoon van Rajiv Gandhi en de van oorsprong Italiaanse Sonia Màino. Zijn moeder bezorgde de Congrespartij twaalf jaar na de moord op haar man een grote verkiezingszege. Ze besloot echter het premierschap te laten schieten toen haar politieke tegenstanders haar aanvielen op haar niet-Indiase afkomst. Sindsdien is de zwijgzame, statige sikh Manmohan Singh premier. Hij was als minister de architect van diepgaande economische hervormingen in de jaren 90. Maar iedereen weet: geen maatregel wordt genomen zonder instemming van Sonia Gandhi, die als partijvoorzitter machtig is. Maar hoe lang nog? Ze is ziek, maar er wordt gezwegen over wat haar mankeert. Onlangs werd ze onwel in het parlement. De regering wordt intussen achtervolgd door corruptieschandalen.

De Congrespartij speelt een sleutelrol in India’s democratie – de grootste ter wereld. Sinds de jaren twintig wordt de partij geleid door de Nehru-Gandhi-dynastie: nazaten van Motilal Nehru, vader van India’s eerste premier Jawaharlal Nehru. Zijn dochter Indira trouwde met Feroze Gandhi (géén familie van Mahatma Gandhi).

Ook andere grote partijen worden dynastieker en daarmee ondemocratischer. In zijn boek India: A Portrait stelt auteur Patrick French vast dat het parlement langzaamaan een erfelijke club wordt, waarbij niet verdienste maar afkomst bepalend is. Bijna 40 procent van de parlementariërs bekleedt volgens French een zetel wegens familiebanden en de trend zet door: van de 38 jongste parlementsleden hebben er 33 politici als ouders,

Rahul Gandhi lijkt zich bewust van de schadelijkheid hiervan. „Ik ben een symptoom van dit probleem”, zei hij in 2008. „Ik wil het veranderen.” De afgelopen jaren voerde hij meer democratie door in de jongerenbeweging van de Congrespartij en hij wordt als een hervormer gezien bij wie geen gunsten zijn te halen.

Dat valt niet bij iedereen in goede aarde. Toen Rahul vorig jaar zijn kiesdistrict bezocht, werd hij door geagiteerde kiezers terzijde genomen omdat zij vreesden dat hun stem op hem voor niets was geweest.

Veel media die doorgaans de stem vertolken van de opkomende middenklasse juichen Gandhi’s streven naar transparantie toe. Bij politici heerst scepsis over zijn hervormingsdrang. Narendra Modi blijft hem ‘shehzada’ noemen: ‘prinsje’.

In september veegde Gandhi de vloer aan met een besluit een nieuwe wet buiten werking te stellen die veroordeelde politici (vaak wegens corruptie) van politieke deelname uitsloot. Het was het gedrag van een prinsje dat alles kan maken. Maar ook van een politicus die zijn belofte hield. Toch trok de regering het besluit in.