In wetenschap staat nu alles ter discussie en dat werd tijd

De wetenschap ligt op de pijnbank, morgen en overmorgen. Want dan houdt de nieuwe Nederlandse beweging Science in transition haar eerste congres. En die wil alles anders. In het statige gebouw van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in Amsterdam stellen de vijf initiatiefnemers – vier Nederlanders en een Brit – de hele wetenschap ter discussie. Niet alleen recente wetenschapsfraude à la Diederik Stapel. Nee, alles.

Bijvoorbeeld dat de wetenschap een veel te idyllisch beeld van zichzelf uitdraagt: samen onbaatzuchtig naar de waarheid zoeken. Terwijl het ook gewoon een bedrijf is waar eerzucht, machtsstrijd en vriendjespolitiek spelen. Maak dat duidelijk, zeggen de vijf rebellen. Wees er eerlijk over. Zo is het systeem van wetenschappelijke publicaties tellen en belonen langzaam geperverteerd. Stop ermee.

Het protest richt zich ook op de politiek en haar interpretatie van het belang van wetenschappelijk onderzoek: als het maar patenten oplevert en exportproducten. Economisch rendement. Maar dat is veel te eng gedacht, vindt Science in transition. Wetenschap heeft een veel bredere functie, een maatschappelijk belang. Dat is het voeden van de nieuwsgierigheid van de bevolking naar de wereld waarin zij leeft. Constant.

Het is ook de kern van het ‘ongeruste advies’ dat de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) deze week aan premier Rutte gaf. En ook van het advies dat de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) op precies dezelfde dag liet uitgaan. Wil Nederland als kennissamenleving een rol van betekenis blijven spelen in de wereld, dan zullen er dingen drastisch moeten veranderen. Elke Nederlander moet zijn hele leven blijven leren. Dan gaat het niet alleen om de wetenschap, maar om het onderwijs in zijn totaliteit. De adviezen van de WRR en de AWT zijn niets minder dan een oproep tot revolutie. Zoals het position paper van Science in transition dat ook is. Opeens staan de sterren op één lijn. Is een moment van grote herbezinning aangebroken?

Dat zou tijd worden. Hoeveel jaar achter elkaar heeft Alexander Rinnooy Kan, toenmalig voorzitter van de Sociaal-Economische Raad, niet geroepen dat Nederland miljarden extra moet investeren in onderwijs en wetenschap? Maar de investeringen bleven uit. Dat constateert nu ook de WRR. Miljarden zijn er extra nodig. Maar zijn die er? De KNAW probeert het Centraal Planbureau zover te krijgen zijn economische modellen zo aan te passen dat de langetermijnwaarde van onderwijs en wetenschap er sterker in naar voren komt. Zodat een kabinet niet weer zo makkelijk op deze posten bezuinigt. Het is een machtsstrijd. Zoals Science in transition die ook binnen de wetenschap wil gaan voeren. Vanaf morgen.