Evolutie Hoe ontwikkelde de aarde zich?

Bij alle miljardenberekeningen over de kans op buitenaards leven is er één probleem. We weten niet wat de kans is dat er ergens in het heelal leven ontstaat.

We kunnen er naar gissen, maar we kennen maar één geval. Op aarde. En we weten zelfs niet onder welke omstandigheden ‘wilde’ eiwitten en DNA hier ooit binnen een membraam zijn terecht gekomen en zo ineens een stabiel, zich voortplantend wezen konden vormen. Met slechts één geval zonder duidelijke achtergrond is het moeilijk kansberekenen.

Er is één hoopgevend getal. Op aarde duurde het niet bijzonder lang voor er leven ontstond. De aarde ontstond 4,6 miljard geleden en de datering van de oudste bewijzen voor leven kruipt nu langzaam naar de vier miljard jaar geleden toe. Best snel, toch?

Maar dan rijst de vraag: als het zo makkelijk was, waarom ontstond er niet vaker leven op aarde? Waarom hebben alle levende wezens (planten, eencelligen, schimmels, dieren) hetzelfde chemische basismechanisme? (Dat feit is trouwens het allerbelangrijkste bewijs voor de evolutietheorie: alles en iedereen stamt af van één oervoorouder.) Op die vraag is een standaardantwoord: als het leven eenmaal is ontstaan is het zó succesvol, dat alle andere leven dat daarna nog spontaan ontstaat geen kans meer heeft. Dat nieuwe leven wordt – simpel gezegd – gewoon opgegeten.

Maar dan: láát er een grote kans op buitenaards leven bestaan, láát miljarden planeten vol bioschuim en vreemde planten door de ruimte schieten, wat is dan de kans dat we op een van die planeten een interessante gesprekspartner kunnen vinden? Ook hier is de kansberekening moeilijk, want we kennen maar één pratend geval: de mens.

De geschiedenis van de aarde en van de mens maakt die kans op intelligent buitenaards leven zeker niet erg groot. Ooit werd gedacht dat bewustzijn een verpletterend goede evolutionaire aanpassing was, die ieder dier wel zou willen. Maar dat is onzin. Want waarom duurde het dan vier miljard jaar voor er een dier met zelfbewustzijn en technologie op aarde verscheen? Als bewustzijn zo handig is, waarom deden dan die dino’s er niet aan?

In meer dan 100 miljoen jaar dino-dominantie van de dierenwereld is er op dat gebied niks gebeurd. Nooit. Alleen in een al wegkwijnende tak van de mensapen is één geval bekend. En zelfs in die menselijke evolutie heeft het niet veel gescheeld of die handige en bewuste mens was uitgestorven. Homo sapiens ging demografisch door een paar akelige bottle necks. Daarom heeft de huidige menselijke bevolking zo’n geringe genetische variatie.

Zou het op andere planeten echt heel anders gaan?

Hendrik Spiering