‘De leegte zuigt aan je, als een zwart gat’ ‘We hebben alles, dus niets doet ertoe’

Als Napolitaan was regisseur Paolo Sorrentino een frequent bezoeker van Rome. Toen hij naar de hoofdstad verhuisde, ging hij notities verzamelen. „La grande bellezza spookte al jaren door mijn achterhoofd”, zegt de regisseur in Cannes. „Maar ik miste iets om mijn observaties over de jetset, de feesten en de kunstwereld van Rome te verbinden. Het personage Jep Gambardella maakte de puzzel compleet.”

Paolo Sorrentino is het baken van de Italiaanse cinema, die, waarschijnlijk in reactie op Berlusconi’s imperium van klatergoud en circusglamour, de afgelopen decennia vaak in sobere, semidocumentaire grauwheid verviel. Waarom nog Fellini als je dat dagelijks op tv ziet? Sorrentino bracht bijna eigenhandig het grote gebaar terug, met name met zijn invloedrijke film Il divo (2008), een operateske ‘biopic’ over politicus Giulio Andreotti, die sfinx die Italië lang vanuit de schaduwen regeerde.

Na het in 2011 verdeeld ontvangen This Must Be The Place, een Amerikaanse roadmovie met Sean Penn als emorocker op leeftijd, is La grande bellezza zijn hereniging met acteur Toni Servillo, met wie hij al drie films maakte.

Waarom een film over Rome?

„Rome is de spiegel van mijn land. Of eerder een loep die alles uitvergroot wat elders gebeurt en misloopt.”

Hoe verschilt uw Rome van dat van Fellini in ‘La dolce vita’? Dat gaat ook over een schrijver, Paparazzo, die zijn talent verspilt in jetsetjournalistiek...

„La dolce vita hoor ik vaak als inspiratie, La terrazza van Scola ook. Dat zijn grote films die in mijn geheugen zitten en mij zonder twijfel beïnvloeden. Maar ik heb nadrukkelijk geprobeerd afstand te houden en ze niet opnieuw bekeken, zodat ze deze film zo min mogelijk beïnvloedden.

„La grande bellezza gaat over iets anders. Het is zeker de laatste jaren kristalhelder dat er een enorme kloof is tussen de schoonheid van Rome en de levensstijl van degenen die het land regeren. De schoonheid van Rome, van zijn gebouwen, herinnert ons continu aan de kansen die we vroeger wel grepen en nu niet meer. Ooit was Rome hoofdstad van een wereldrijk, ooit was het een spiritueel centrum. En wat zijn we nu? Jep Gambardella en zijn indolentie symboliseert ons: hij laat alles gewoon voorbij waaien. Hij mist elke drang om te handelen. Waarom zou hij?”

Is de schoonheid van Rome een valstrik? De stad overweldigt je met geschiedenis, maakt je automatisch tot conservator.

„Dat zou ik niet durven zeggen. Dit wel: Alberto Moravia zei ooit dat Romeinen zelf denken dat ze gevoel voor de eeuwigheid hebben, maar dat het morele apathie is.”

Is uw beeld van de Romeinse jetset op eigen ervaring gebaseerd?

„Ik ga niet zoveel meer uit, ik ben een brave huisvader met een kind. Maar ik ken de gevaarlijke ambiguïteit van het jetsetleven wel. Je ziet dat het nutteloos en leeg is, maar die leegte zuigt aan je, als een zwart gat. Je begint de avond met dat veelbelovende gevoel dat je een rendez-vous kan hebben met het geluk, en dat loop je altijd weer net mis. Maar misschien de volgende dag dan, of het volgende feest?”

Is dit, na ‘Il divo’ over het tijdperk-Andreotti, een film over de Berlusconitijd?

„Andreotti's erfenis is vernietigd en dat is een goede en een slechte zaak. Het was een Byzantijns systeem van schaduwen, gefluister en geheimen in geheimen. Daar zijn we godzijdank vanaf. Wat we ervoor in de plaats kregen, was een democratie van circusklanten zonder opleiding, rudimentaire beleefdheid of stijl. Dat had Andreotti allemaal wel.”

In uw film verzucht iemand dat Italië cultureel onder het nulpunt is gezakt. Vindt u dat ook?

„In principe wel. Italiaanse politici haten cultuur. Men vindt dat een nare huilbaby die altijd meer wil en iedereen ’s nachts uit de slaap houdt. Hoe is dat bij u?”