Fortis leeft voort in rechtszaal

Vijf jaar na de val van Fortis is de bodem nog lang niet in zicht. Vol trots nam de het Belgische bank- en verzekeringsconcern in 2007 ABN Amro over. „Historisch” jubelde president-commissaris Maurice Lippens. „Wij hebben de mooiste parel binnengehaald.”. Maar Fortis kon de overnamesom van 24 miljard helemaal niet betalen, zo bleek. Het concern kwam zo krap te zitten dat het in elkaar stortte. Op 28 september 2008 grepen de regeringen van Nederland, België en Luxemburg in, met kapitaalinjecties van miljarden. Een week later volgde in Nederland volledige nationalisatie, van ABN Amro Nederland inclusief het Nederlandse deel van Fortis Bank en verzekeraar ASR. Beleggers raakten daarmee in één klap miljarden kwijt.

De ondergang van het Fortisconcern kwam was in België een mokerslag. „Fortis stond in België bekend als dividendmachine. Het was de vaandeldrager van de financiële sector. Niemand verwachtte dat het ooit zou wankelen”, zegt voormalig NRC-redacteur Piet Depuydt, die nu voor De Tijd werkt. Hij reconstrueerde de val in het boek De Kloof.

Fortis bestaat niet meer, maar leeft tot op de dag van vandaag voort in rechtszalen in zowel België als Nederland. Deze week nog werd door de raadkamer in België de aftrap gegeven van wat media „de grootste financiële rechtszaak uit de Belgische geschiedenis” noemen. De voormalige Fortis-top wordt mogelijk strafrechtelijk vervolgd voor oplichting en manipulatie van beleggers. Er zouden bewust cruciale gegevens zijn achtergehouden en te mooie cijfers zijn voorgespiegeld. De raadkamer stelde donderdag het besluit erover uit.

Het is het topje van de ijsberg. De tot Ageas omgedoopt Belgische verzekeraar is formeel het laatste stukje van Fortis dat over is en wordt als zodanig geconfronteerd met een stortvloed aan rechtszaken. Er lopen zeker vijftien procedures. In Nederland lopen vijf zaken van onder meer beleggersvereniging VEB.

Maandag dient bij het gerechtshof Amsterdam het hoger beroep dat advocaat Adriaan de Gier van de Stichting Fortiseffect namens ruim 1.250 beleggers heeft aangespannen tegen de Nederlandse staat en Ageas.. „De staat heeft keihard gelogen”, vindt hij. De zaak spitst zich toe op die ene week vijf jaar geleden.

Op zondag 28 oktober 2008 kopen kopen de Nederlandse, Belgische en Luxemburgse overheid voor in totaal 11,2 miljard euro elk 49 procent van Fortis Bank in hun land. De vrijdag daarvoor is de koers van Fortis in een vrije val beland. Als er geen kapitaalinjectie komt dan is het maandag gedaan, denken betrokkenen. Spaarders halen massaal hun geld weg.

Toenmalig minister van Financiën Wouter Bos verklaart dat de bank gered is: spaarders en beleggers kunnen gerust zijn. Helaas: de kapitaalvlucht zet door en enkele dagen later volgt nationalisering. Op vrijdag 3 oktober neemt de Nederlandse staat voor 16,8 miljard de Nederlandse activiteiten van Fortis volledig over – inclusief ABN Amro Nederland.

Volgens De Gier heeft de Nederlandse staat beleggers „keihard misleid”. De Gier verloor zijn zaak eerder bij de rechtbank maar verwacht komende week meer succes. „Elke dag komt informatie los waarin je ziet hoe zeer de zaak belazerd is”. Vorige week citeerde De Tijd uit e-mailverkeer van president-commissaris Lippens uit 2008. „De focus zou nu op het redden – en ik bedoel echt het redden – van Fortis moeten liggen”, schreef hij aan Fortis-topman Jean-Paul Votron. De volgende dag zei Lippens op televisie: „Dames en heren, investeer zo snel dat u het kunt”.

Zo stapelt de munitie voor gedupeerden zich op. „Er komt steeds meer bij”, ziet ook advocaat Roger Kroes van Bos & Partners. Zijn kantoor behaalde namens een aantal particuliere beleggers vorig jaar een overwinning bij de rechtbank Utrecht. Die achtte de oud-Fortisbazen Votron en Gilbert Mittler schuldig aan het verspreiden van onjuiste en misleidende informatie na de overname van ABN Amro. Volgens de rechter hebben ze de zaken bij Fortis naar buiten toe herhaaldelijk „rooskleuriger voorgesteld dan ze daadwerkelijk waren” terwijl miljarden nodig waren om de financiële gezondheid van Fortis te redden. Door de uitspraak kunnen beiden persoonlijk aansprakelijk worden gehouden – Lippens ging vrijuit.

Een andere zwaarwegende uitspraak is die van de Ondernemingskamer van het Amsterdamse gerechtshof, vorig jaar. Na een omvangrijk onderzoek dat werd afgedwongen door beleggersvereniging VEB oordeelde dit gerecht vorig jaar keihard over het gedrag van de Fortis-bestuurders. Van de tien verwijten van wanbeleid kende de Ondernemingskamer er zeven toe. „ In strijd met de elementaire beginselen van verantwoord ondernemerschap”, aldus de rechter. „Misleidend.” VEB-voorzitter Jan Maarten Slagter is „heel optimistisch” dat hij met dat vonnis in de hand een deel van de schade voor beleggers vergoed krijgt. Die loopt volgens hem in de miljarden. „Het ligt eraan vanaf welk misleidingsmoment je rekent.”

Ageas is in cassatie gegaan tegen de uitspraak. Net zoals het in beroep ging tegen het oordeel van de Autoriteit Financiële Markten. De Nederlandse toezichthouder legde in 2010 boetes op van in totaal meer dan een half miljoen euro vanwege marktmanipulatie en het niet op tijd publiceren van koersgevoelige informatie. De rechtbank hield de boetes voor Ageas in stand.

Die vechtstrategie lijkt Ageas tot het eind der tijden te willen volhouden. De verzekeraar is daarover ook duidelijk in het jaarverslag: „Ageas ontkent dat het foutief gehandeld zou hebben en zal elke aantijging voor de rechtbank betwisten”.

Journalist Depuydt vindt dat niet verrassend. „Ze moeten wel. Als vennootschap zijn ze verplicht om alle procedures uit te putten om de eigen activa te beschermen.” ‘Fortis’ leeft voorlopig nog wel even voort – in de rechtszaal.