Miljoeneninvesteringen in Vogelaarwijken leverden niets op

De honderden miljoenen die de afgelopen vier jaar in de Vogelaarwijken zijn geïnvesteerd, hebben geen effect gehad. De veertig achterstandswijken staan er nu niet beter of slechter voor dan vergelijkbare probleemwijken. Dat blijkt uit het vandaag verschenen rapport Werk aan de wijk van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Het is de eerste keer dat de effectiviteit van de wijkaanpak is onderzocht. “Wij hebben geen positieve effecten gevonden”, concludeert onderzoeker Jeanet Kullberg van het SCP. Zo zijn de wijken niet veiliger of leefbaarder geworden dan andere probleemwijken:

“Ik had gehoopt op leuker nieuws. Met zo’n gecoördineerde en geregisseerde aanpak hoop je dat het meer oplevert, maar dat extra is niet herkenbaar.”

De wijkaanpak was een van de speerpunten van het kabinet Balkenende-IV. Minister Ella Vogelaar (PvdA) moest ervoor zorgen dat de Vogelaarwijken binnen tien jaar het gemiddelde van hun stad halen op het gebied van wonen, werken, onderwijs, integratie en veiligheid. Tussen 2008 en 2012 investeerden corporaties zeker 750 miljoen euro in de wijken. Een deel daarvan, 75 miljoen per jaar, werd verplicht opgebracht door corporaties buiten deze probleemwijken, de omstreden Vogelaarheffing. Het geld ging onder meer naar sociale projecten en grootschalige sloop en nieuwbouw om hogere inkomens te lokken. Daarnaast trok het rijk tientallen miljoenen uit voor groen, wijkverpleegkundigen en bewonersbudgetten. En er kwam een speciaal ministerie voor Wonen, Wijken en Integratie, onder leiding van Vogelaar.

Vergeefse moeite, blijkt nu. “Het krachtwijkenbeleid heeft geen significant onderscheidende invloed gehad op de leefbaarheid, veiligheid en sociaal-economische positie van de aandachtswijken”, concludeert het SCP-rapport. De tevredenheid over de leefomgeving en de sociale cohesie verbeterden in de Vogelaarwijken meer dan elders, maar dat gebeurde al voordat de wijkaanpak begon. Na 2009 was er juist een terugval te zien.

Alle probleemwijken maakten dezelfde ontwikkeling door

Volgens het SCP maken alle probleemwijken – Vogelaar-label of niet – gelijksoortige bewegingen door de tijd. Externe invloeden zoals de economische crisis en de criminaliteitsontwikkeling hebben grote invloed. Daarnaast worden bewoners van Vogelaarwijken zich er door het Vogelaar-stempel nog eens extra van bewust dat ze in een slechte wijk wonen, en dat leidt tot negatieve associaties en gevoelens. En misschien is het beleid simpelweg niet effectief of voldoende onderscheidend geweest, aldus het SCP.

Maar Kullberg wil niet van weggegooid geld spreken. Misschien hadden de Vogelaarwijken er zonder de extra investeringen slechter voorgestaan dan nu. Ook heeft de wijkaanpak nog geen vier jaar geduurd in plaats van de beoogde tien jaar. En, zo zegt Kullberg, er zullen ongetwijfeld projecten zijn die wel goed werken. “Je moet dus niet het kind met het badwater weggooien.” Maar er is geen overzicht wat er allemaal waar in de wijken is gebeurd, en dus ook niet wat wel en wat niet werkt.