Xi, xi wat jij niet ziet... en het is cyberspionage

Correspondent VS

Wanneer is een top tussen twee supermachten een succes? Moeten daarvoor ‘harde afspraken’ zijn gemaakt, ‘doorbraken’ gemeld, of verdragen getekend? De Amerikaanse regering probeerde dit weekend het belang van de eerste tweedaagse top tussen de Chinese president Xi Jinping en Barack Obama, op een resort in Californië, op een andere manier te verkopen. De top tekende volgens het Witte Huis de verbeterde verhoudingen tussen de Verenigde Staten en de opkomende wereldmacht.

De nadruk lag dit weekend op de ontspannen sfeer tussen Xi en Obama. Het Witte Huis gaf tot in detail briefings over de menukaart (‘kreeft, steak en kersentaart’), de kok (televisiekok Bobby Flay) en de vrijetijdsbesteding (een lange wandeling, elitesport golf is verboden voor Chinese leiders). Het meest gehoorde woord: ‘ontspannen’.

Dat er nauwelijks resultaten werden geboekt, was minder belangrijk. De enige concrete afspraak was een akkoord om verder te praten over een vermindering van broeikasgassen uit koelkasten en airconditioningsystemen. Dit werd toegejuicht door milieugroepen, maar de lijst onderwerpen die Xi en Obama te bespreken hadden, was toch een stuk groter.

Op twee dossiers bleken Amerika en China na de top nauwelijks dichterbij elkaar te zijn gekomen: Noord-Korea en cyberspionage. De Amerikanen verdenken de Chinese overheid ervan zich op grote schaal aan internetspionage schuldig te maken. China is al enkele jaren in staat in te breken in computersystemen van grote Amerikaanse bedrijven. Deze vorm van spionage kost Amerikaanse bedrijven, zo vreest de regering, honderden miljarden dollars per jaar. Volgens de Verenigde Staten zijn de Chinezen vooral geïnteresseerd in bedrijfsstrategieën en patenten. Maar sinds kort, zei minister van Defensie Chuck Hagel vorige week op een top in Singapore, hebben de Chinezen ook militaire systemen gekraakt.

Een dialoog over dit onderwerp is heikel, omdat China ontkent aan cyberspionage te doen. Na de uitspraak van Hagel in Singapore werden alle beschuldigingen ter plekke fel ontkend door de Chinese generaal-majoor Yao Yunzhu. Ook in Californië kwam het onderwerp meer dan eens ter sprake, meldde Obama’s scheidend veiligheidsadviseur Tom Donilon.

Obama confronteerde Xi met concrete voorbeelden van Chinese spionage. Tot een doorbraak leidde dit niet. Wat Obama niet hielp, was dat het bezoek van Xi overschaduwd werd door het nieuws over het bestaan van het geheime PRISM-programma, waarmee de Amerikaanse overheid in staat is wereldwijd internetgegevens van honderden miljoenen mensen te bespioneren.

Ook Chinese gebruikers werden in de gaten gehouden, meldden de kranten The Guardian en The Washington Post. Xi Jinping verwees subtiel naar deze onthulling. Toen een Amerikaanse journalist hem vroeg naar China’s cyberspionage, antwoordde Xi dat ook zijn land last heeft van buitenlandse spionage.

In de acht uur durende gesprekken tussen de delegaties – Xi en Obama spraken elkaar vijftig minuten privé – kwam ook Noord-Korea ter sprake. Ook op dit dossier kwamen Xi en Obama niet dichterbij een oplossing. De Amerikaanse zorgen over de nucleaire ambities van China’s bondgenoot zijn de laatste maanden sterk gegroeid. Xi zei dat ook voor China een nucleair Noord-Korea onacceptabel is.

Volgens veiligheidsadviseur Tom Donilon zullen de VS en China beter samenwerken om Noord-Korea op andere gedachten te brengen. Maar, erkende hij, een doorbraak is er niet te melden. China blijft tegen VN-sancties die het buurland mogelijk politiek kunnen ontwrichten. Minister Yang Jiechi van Buitenlandse Zaken zei na afloop dat China niet van gedachten is veranderd.

Op de thema’s die echt tellen, is het wantrouwen tussen de VS en China nog altijd even groot. China voelt zich ingesloten door Amerika’s bondgenoten in Azië, en ziet dat Obama Zuidoost-Azië steeds meer als militaire prioriteit beschouwt. De Verenigde Staten merken dat China zich met groeiend zelfvertrouwen als supermacht roert in geopolitieke zaken, meestal met heel andere belangen dan de Amerikanen.

Obama en Xi, die in maart aantrad als president, zoeken naar een nieuw evenwicht. De losse, informele top in Californië, moest onderstrepen dat beide leiders pragmatici zijn, die rekening houden met elkaars belangen. Voor de Amerikanen is dat al winst, na jaren van moeizaam overleg met Xi’s voorganger Hu Jintao.