Snappen ze nu dat er iets mis is?

De Rabobank keert vanaf komend jaar geen bonussen meer uit aan haar personeel. Niet aan de top en niet aan de rest van de medewerkers. Dat staat in de nieuwe cao die afgelopen maand gesloten werd tussen bank en vakbonden. De raad van bestuur ontving daarbij geen bonus over 2012, vanwege tegenvallende resultaten bij de bank. Het jaar daarvoor ontving de directie gezamenlijk nog 1,8 miljoen euro aan extra beloningen.

In een tijd dat bonussen van bankiers symbool staan voor alles wat er mis is bij de banken en in de financiële wereld, lijkt dat een verstandig besluit. „Maar”, zegt Boudewijn de Bruin, „er bestaan goede bonussen.” De Bruin is hoogleraar financiële ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Neem de plaatselijke visboer, zegt de Bruin – volgens de hoogleraar is die tot op zekere hoogte best met het bankwezen te vergelijken. Met een visboer die zijn werknemers beloont omdat ze hard werken, is niets mis. Het wordt pas wrang als hij ze alleen beloont als ze zoveel mogelijk zalm verkopen, of een andere willekeurige vis. „Vooral als de klant helemaal geen twee kilo zalm wil.” Wat hij met zijn vergelijking maar wil zeggen: „Niet elke beloning is schadelijk. We moeten ons niet blindstaren op bonussen om de problemen bij de banken op te lossen.”

Kilian Wawoe, zelf ooit werkzaam als hr-manager bij ABN Amro en nu onderzoeker bij de Vrije Universiteit, vindt ook dat de bonussen niet de schuld aan alles hebben, maar is wél fervent tegenstander. „Het zijn perverse prikkels. Voor een extra beloning wordt klanten een slechte hypotheek door de strot geduwd. Zoiets hoort niet thuis in de sector.”

„Een bonus moet iets voor extra goede prestaties zijn”, zegt ook Harald Benink. Hij is hoogleraar banking and finance aan de Universiteit van Tilburg. „Dat de Rabobank geen bonus uitkeert omdat de resultaten tegenvielen, lijkt me gepast.”

Wawoe: „Het is oneerlijk dat de bonus voor de topman is, maar het verlies voor jou en mij, voor de Staat.” Kijk bijvoorbeeld naar ABN Amro, of SNS. Die banken moesten voor vele miljarden door de Staat gered worden.

Bij zijn oude werkgever ABN Amro, zo vertelt Wawoe, ontvangt het ‘gewone’ personeel nog steeds bonussen. „Er zijn miljoenen in rook opgegaan. Er wordt bezuinigd op de rollator. De bank ligt als het ware aan een infuus. Ik praat veel met mensen uit de bankensector. Maar ik mis bij hen een sense of urgency, het bewustzijn dat er iets grondig mis is.”

„Werknemers zelf wilden van de bonus af. Die werden op elke verjaardag geconfronteerd met vervelende opmerkingen”, aldus Benink. „Er zijn natuurlijk banken die voor de troepen uitlopen”, vertelt hij. „Maar de maatschappelijke druk is voor elke bank hoog.” Bovendien, vertelt Benink, is wetgeving in de maak. „De bonus wordt dan beperkt tot een bepaald percentage van het salaris.”

Wawoe zou desondanks graag meer maatschappelijke reuring zien: „Ik ben jaloers op discussies over het Koningslied. Het zou mooi zijn als de mensen met die intensiteit over het bankwezen zouden praten.”