Een ophaalbrug naar 2016

13 april 2013 - Wat is het? Een historisch akkoord, een akkoord dat echt hervormt en de weg opent naar een fatsoenlijker Nederland, zoals de onderhandelaars vaststelden? Of een bezweerakkoord, een uitstelakkoord, het einde van het regeerakkoord, zoals de oppositie tegenwierp?

Het kabinet en de voorzitters van werkgevers en werknemers hopen dat voldoende mensen de lente in hun portemonnee voelen kriebelen door het pure feit dat de ‘de polder’ nog leeft. Als FNV-interim Ton Heerts met dit akkoord voldoende steun bij de achterban werft kan de centrale van de beademing af en doorstarten.

De VVD, die de afgelopen jaren schamper deed over de Stichting van de Arbeid en de Sociaal-Economische Raad, leidt nu een kabinet dat een paar maanden na zijn vorming steun zocht bij dat versmade overlegcircus. Paar weken uitstel? Geen bezwaar. Bezuinigingen op de WW, versoepelen van het ontslagrecht, ruim 4 miljard bezuinigen in 2014, komt wel na 2016.

Op 29 oktober sloten VVD en PvdA een regeerakkoord dat Bruggen Slaan heette.  Zelfverzekerd werden deze en andere verbouwingen van de verzorgingsstaat aangekondigd. De partijen deelden ,,een onverwoestbaar geloof in de toekomst, een rotsvast vertrouwen in wat Nederlanders samen voor elkaar kunnen krijgen’’.

Daarvoor had het land ‘de komende jaren een stabiel en daadkrachtig’ kabinet nodig dat ‘kracht en energie’ zou vrijmaken om de uitdagingen aan te gaan. Een serie gedetailleerde, vaak verstrekkende maatregelen werd aangekondigd. De coalitiepartijen zouden niet verlamd raken door hun tegenstellingen. De knopen waren al doorgehakt. Voorwaarts de brug naar morgen op.

Het duurde niet lang voordat de coalitie ontdekte dat zij geen meerderheid in de Eerste Kamer heeft. Zo ontstond de winkelcoalitie, die voor een woonakkoord steun zocht bij D66, ChristenUnie en SGP. En nu voor het sociaal akkoord hoopt dat het CDA met zijn oude wortels in het middenveld niet tegen durft te stemmen.

Uit niets bleek eind oktober of donderdagavond dat de coalitie ervan doordrongen is dat ons democratische stelsel is vastgelopen. De stabiliteit en representativiteit van de vakbeweging is niet opeens verbeterd door dit voorlopig Akkoord van de Hoop. Hoe meer kabinet zich laat leiden door wat de polder aankan – voorlopig vrij veel uitstel en intentieverklaringen – des te meer staat de volksvertegenwoordiging erbij en kijkt ernaar. En geeft de macht uit handen om echt knopen door te hakken.

Economie is, net als politiek, voor een deel optiek en akoestiek, zoals de wielrenner-premier Dries Van Agt graag observeerde. Als iedereen het ‘groene waas’ van groei mét premier Rutte wil zien uitbotten, dan kopen we misschien meer ijsjes en kleine middenklassers uit de showroom. Maar de blije polderavond live uit het ROC Mondriaan repte niet van de buitenwereld, u weet wel, Europa en nog verder.

Hoewel er altijd wel een internationaal lijstje te vinden is waarin Nederland goed scoort, levert dit land al een aantal jaren in op zijn welvaartsvoorsprong op Duitsland. Nederland loopt al vijf jaar achter op het Europese groeigemiddelde – met inbegrip van de landen in nood. De tijd dat we na het uitzweten van een crisis weer vanzelf teruggaan naar groeipercentages van 3 of 4 is voorbij.

Gezonde groei zal voor dit land uitkomen rond de 1,5 procent, vooral  dankzij de uitbundiger ontwikkelingen in de Verenigde Staten en Azië. Hoe de binnenlandse groei moet worden aangewakkerd, behalve door het Lied van Hersteld Vertrouwen te zingen weet niemand. Hopen dat de aantrekkende wereldhandel ons wel weer zal behoeden voor pijnlijke binnenlandse keuzes zal een illusie blijken te zijn.

Wat dan? Verduurzamen en filosofisch wennen aan Genoeg is ook Mooi? Nog meer mikken op degelijk en creatief onderwijs? Onnodige producten en diensten zwaarder belasten - wie maakt dat uit? Veel meer mensen betrekken bij lokale en regionale besluitvorming, opdat zij hun noden beter vervuld kunnen krijgen zonder een zwaar beroep op logge, centralistische of onnodig commerciële dienstverlening?

Waarschijnlijk alle bovenstaande oplossingen en nog veel meer. Daarvoor is nodig dat ‘de politiek’ beseft en erkent dat zij deel is van het probleem. Duitsland doet het economisch misschien beter dankzij de structurele maatregelen die onder kanselier Schröder tijdig zijn genomen, maar ook omdat dat de Duitse democratie beter functioneert.

In het Lentenummer van Christen Democratische Verkenningen staat een nuttig commentaar van Raymond Gradus, directeur van het wetenschappelijk instituut voor het CDA. Hij constateert onverminderd voortschrijdende verstatelijking ondanks de aanhoudende beleidsmantra van tegengestelde aard. De bemoeivoorschriften blijven woekeren in onderwijs, zorg, omroep, innovatie, woningbouw, financiële dienstverlening enzovoort. Daarbij wordt onvoldoende onderscheid gemaakt tussen het verankeren van basisnormen en ongebreideld wantrouwen uitgaand van een naïef sturingsgeloof.

Het zou zowel VVD als PvdA via hun verschillende kernwaarden moeten interesseren dat daarmee de burger, zwak of sterk, níet wordt bevrijd. De VVD is als het zo uitkomt net zo dirigistisch als de cliché-PvdA. Laat  een breed bewustzijn ontstaan dat de wereld open en hard is en dat in dit land alleen het ontketenen van ieders kracht (tot samenwerking) én de erkenning van ieders kwetsbaarheid de hoopvolle toekomst die iedereen wil dichterbij brengt. Een ophaalbrug naar 2016 is niet genoeg.