‘Overheid maakte meerdere fouten in zaak-Dolmatov’

De Nederlandse regering heeft op meerdere momenten ‘onzorgvuldig gehandeld’ in de zaak van de Russische activist Aleksandr Dolmatov, die in januari zelfmoord pleegde in het detentiecentrum op Rotterdam-Airport. Dat stelt het onderzoek van de Inspectie Veiligheid en Justitie dat vanmiddag gepresenteerd werd.

Dolmatov, een 36-jarige ingenieur uit een voorstad bij Moskou, zat volgens zijn advocaat ten onrechte vast. Hij had politiek asiel aangevraagd omdat hij als activist voor de oppositionele groep Een Ander Rusland gevaar dacht te lopen, maar dat werd afgewezen. Hij was erg bang dat hij in Rusland zou worden vervolgd. Een dag na zijn zelfmoord stelde staatssecretaris Teeven een onderzoek in.

Fouten werden gemaakt en niet hersteld

Uit het rapport blijkt dat meerdere organisaties in de vreemdelingenketen onzorgvuldig gehandeld hebben. Zo werd door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in het systeem ingevoerd dat Dolmatov uit Nederland verwijderd mocht worden. Dit bleek een foutieve invoer, omdat er nog een beroep liep.

Deze fout werd niet hersteld. Volgens de inspectie heeft dit te maken met ‘de afhankelijkheid van, en het vertrouwen in, de systemen, procedures en formulieren die de functionarissen bij hun besluiten ondersteunen’. Hierin staan vaak fouten, zo staat in het rapport (dat hier in zijn geheel te vinden is).

Toen Dolmatov in verwarde toestand werd opgesloten in een arrestantencomplex in Dordrecht werd de crisisdienst niet direct ingeschakeld. Als hij een dag voor zijn dood in het Detentiecentrum Rotterdam wordt opgenomen zijn de twee dienstdoende verpleegkundigen slechts summier op de hoogte van de zelfmoordpoging die hij dan, een dag eerder, heeft gedaan. Zij oordelen dat hij niet in een observatiecel hoeft te worden opgenomen. De volgende ochtend wordt Dolmatov dood in zijn cel gevonden.

Teeven is ‘diep geraakt’ en kondigt ‘kwetsbaarheidsanalyse’ aan

Teeven liet vandaag weten ‘diep geraakt’ te zijn door de kwestie. Hij heeft zijn medeleven betuigd aan de moeder van de 37-jarige Russische dissident.

De staatssecretaris kondigt een ‘kwetsbaarheidanalyse’ aan, zodat informatie over mensen die de status ‘geen rechtmatig verblijf’ krijgen beter wordt gedeeld en gecontroleerd. Hij benadrukt dat protocollen ‘geen doel op zich vormen’, maar een middel zijn om ‘professioneel, betrokken en verantwoord handelen te ondersteunen’.

De twee verpleegkundigen in het detentiecentrum hebben niet voldaan aan de eisen van verantwoorde zorg. Zij worden voor de tuchtrechter gebracht.

Niet opzettelijk gewacht totdat Poetin weer weg was

Dat het rapport een paar dagen na het bezoek van de Russische president Vladimir Poetin werd gepresenteerd, is niet opzettelijk, verzekert de Inspectie. Het rapport was twee weken geleden klaar, en waar normaal een reactie van het ministerie zes weken op zich laat wachten was dit nu aanzienlijk sneller het geval.

Coalitiepartijen VVD en PvdA willen zo snel mogelijk een Kamerdebat over de kwestie, zo laten ze vrijdag weten. Ook D66 en de ChristenUnie willen opheldering van het kabinet.

Update 19.23 uur: Dolmatov had nooit in vreemdelingenbewaring mogen zitten, zei zijn advocaat Marq Wijngaarden vandaag bij Radio 1 in reactie op het rapport. Wijngaarden noemde het rapport ‘spijkerhard’.

NRC-redacteur Hubert Smeets schreef eind januari dit stuk over de zaak-Dolmatov.