Dan maar de vlucht naar voren: afgelopen week sprak de hematoloog Jo Marx schande van het rapport uit 1999 waarin wielrenner Erik Dekker werd vrijgesproken van het gebruik van doping. Marx in de Volkskrant: „Wetenschappelijk stelde dit onderzoek niets voor. [...] Dit was een heel toegepast onderzoek met zeer gebrekkige middelen. Werk dat in de prullenbak hoort.”
Moed in Nederland komt altijd een beetje laat
De hoge toon doet anders vermoeden, maar het was Marx zelf die het onderzoek deed. De commissie droeg zelfs zijn naam. De wetenschapper beging een doodzonde, bezoedelde zijn beroepseer, en nu alles uitkomt en hij toch al met pensioen is, breekt hij de staf over zijn vroegere zelf. Die was zo ontzettend onwetenschappelijk bezig.
Moed in Nederland komt altijd een beetje laat.
Fascinerend aan het geval-Dekker is het gemak waarmee een wetenschappelijke commissie zand in de ogen van het publiek strooide. Omdat bij het bloedprikken het stuwbandje te lang om de arm van Dekker had gezeten, had hij een verhoogd hematocriet – wat normaal op het gebruik van het verboden epo wijst, maar nu dus toevallig eens een keertje niet.
Ah, zo.
Wetenschap als dekmantel, de wetenschapper als advocaat van kwade zaken – juist omdat het om ingewikkelde expertise gaat, kun je mensen alles wijs maken. Commerciële belangen worden steeds vaker toegedekt met een sausje van onderzoek om ze de schijn van feitelijkheid te geven. We zijn eraan gewend – de witte jas in de commercial, geen reclame zonder „onderzoek heeft aangetoond”. Je gelooft het, omdat je wou dat het waar was. Van mensen die er iets vanaf weten hoor ik al jaren dat er geen verband is aangetoond tussen een hoge cholesterol en hart- en vaatziekten, maar de reclame blijft rustig een ander verhaal suggereren.
Deze week berichtte Trouw dat de voormalige CDA-staatssecretaris van milieu Pieter Van Geel als voorzitter van de belangenvereniging Frisdrank, Waters, Sappen (FWS) gaat lobbyen tegen het heffen van statiegeld op kleine flesjes. In een artikel in het brancheblad Frisnieuws – ik verzin niks – suggereert hij meteen maar dat kraanwater een stuk ongezonder is dan verpakt water. Zeker, het is nu nog best te drinken, maar het is opletten geblazen, „aangezien er steeds meer diffuse stoffen in het afvalwater komen”.
De verkoop van water in plastic flesjes moet volgens Van Geel ruim baan krijgen, omdat de „milieu-impact” zo laag is. Kletspraat, de kwaliteit van kraanwater is hetzelfde als die van bronwater – en het staat onomstotelijk vast dat kraanwater het milieu veel minder belast. Maar Pieter ‘diffuse stoffen’ Van Geel heeft vast ergens een paar A4’tjes liggen waarop in de taal van de wetenschap het tegendeel wordt gesuggereerd. 1 + 1 = wat je er zelf van maakt.
Van de ophef over zijn nieuwe functie begrijpt Van Geel overigens niets – als staatssecretaris blokkeerde hij immers al de heffing van statiegeld, ook al kwam de frisbranche zijn belofte van een radicale vermindering van zwerfafval bij lange niet na. De gedachte dat hij zich als staatssecretaris ook al als lobbyist gedroeg is dus helemaal verkeerd. Zijn benoeming moeten we niet zien als beloning voor bewezen diensten – het is meer een eerbewijs aan zijn wetenschappelijk inzicht.
In 2014 besluit de Tweede Kamer over het afschaffen van statiegeld. Robbert van Duin van Recycling Nederland: „Dan gaat een voormalig staatssecretaris dus lobbyen bij huidige staatssecretaris van Milieu Wilma Mansveld.” Welkom in de lobbycratie.
Wat als je onwelgevallige feiten niet naar je hand kunt zetten? Dan moffel je ze weg. Wilma Mansveld gaat niet alleen over statiegeld, ze gaat ook over infrastructuur. Onlangs raakte ze in verlegenheid toen bleek dat haar ambtenaren een alarmerend rapport over veiligheid van het spoor niet naar de Tweede Kamer hadden gestuurd.
Wat stond er in dat achtergehouden rapport? De Inspectie Leefomgeving en Transport concludeerde dat de goedkope aanbesteding van het spooronderhoud door ProRail tot extra vertragingen en veiligheidsrisico’s leidt. Allemaal feitelijk onderbouwd, alleen kwamen de feiten gewoon even niet goed uit – en het was godsonmogelijk er een positieve draai aan te geven. In de la ermee.
Mansveld kondigde maatregelen aan.
We zijn twee maanden verder. De ambtenaren die het rapport in de la lieten liggen, verklaarde topambtenaar Jan Willem Holtslag vrijdag, hebben dat „niet met opzet gedaan”. Ze „schamen zich voor hun fouten” en zijn bereid „lessen de trekken”. Daarom, stelt topambtenaar Holtslag, is het niet nodig stappen te ondernemen. Het vertrouwen is hersteld.