‘De fusie tussen de VPRO en Hezbollah is van de baan. Volgens de VPRO is een fundamentele vertrouwensbreuk de voornaamste reden voor het stopzetten van de fusiebesprekingen. „Dit heb ik nog nooit meegemaakt”, aldus een ontgoochelde Robbert Dijkgraaf, voorzitter van de VPRO. Sinds februari voerde Dijkgraaf gesprekken met Hezbollah over een verregaande samenwerking met de militante organisatie uit Libanon. Gisteravond werd duidelijk dat die samenwerking er niet komt. Dijkgraaf: ‘Het vertrouwen is tot het nulpunt gedaald.’”
Welkom in het hoofd van cabaretier Diederik Smit (25), waar serieus nieuws niet bestaat. Hier haalt hij gebeurtenissen uit hun context, draait hij zaken om en verzint hij absurde verhalen. Voor de satirische nieuwswebsite De Speld voorziet hij die verhalen van een op maat gesneden journalistiek jasje. Dat nepnieuws van De Speld wordt wel eens overgenomen door serieuze nieuwsmedia, zoals het nieuws van de snackbarhouder die een ‘patatje Holocaust’ introduceerde.
Smit heeft zich de kunst van het fictief nieuws schrijven helemaal eigen gemaakt. In verschillende programma’s presenteerde hij de laatste niet-gebeurde actualiteiten.
„Ik heb een onderkoelde stijl van grappen maken”, zegt hij. „De zakelijke vorm die nieuws heeft, past daar perfect bij. Er zijn allerlei tv-wetten en journalistieke trucjes die je zichtbaar maakt door ze in een andere context te plaatsen. Flauw voorbeeld: ik laat een assistent iets in mijn oor fluisteren en zeg dan: ‘in mijn oortje hoor ik dat we moeten afronden.’ Mensen kennen het fenomeen oortjes, maar ze zijn zich er niet altijd bewust van als ze tv kijken. Dan maak je het zichtbaar en dat vind ik grappig.”
Smit noemt zichzelf ‘conservatief cabaretier’. Eerder sprak hij de ambitie uit om ‘de eerste rechtse cabaretier’ te worden. En dat is eigenlijk ‘alles wat niet links is’. Er zijn volgens hem al zo veel linkse cabaretiers die zich opwinden over dezelfde zaken. „Die stijl komt uit een bepaalde hoek. Theo Maassen, Lebbis en Jansen, wie dan ook. Maar ik heb die verbazing niet. Kapitalisme is slecht, reclame is bedoeld om ons op te lichten... Ik vind dat niet.”
De in Maastricht geboren zoon van een predikant speelde vanaf zijn twaalfde amateurtoneel, later schreef hij absurdistische teksten voor een faculteitsblad van de Universiteit Antwerpen, waar hij Nederlands studeerde. Toen hij in 2009 het Groninger Studenten Cabaret Festival won, besloot hij te stoppen met studeren en ging de planken op.
Smit: „Ik las over mensen die op hun negentiende debuteerden met een roman, of op hun twintigste een tijdschrift hadden opgericht. Ik dacht: ik zit niet in de eerste 25 jaar van mijn leven, maar in de laatste 60. Er is weinig voor nodig om als veelbelovend of als talent door te gaan. Iedereen bekijkt altijd wat ik doe met het gevoel: ‘die is net bezig en dat gaat nu al leuk.’ Maar ik denk: dat mag ook wel, het is de bedoeling dat je dingen doet. Het moet wel ergens naar toe.”
Voor HumorTV kon hij vorig jaar vijf afleveringen maken van Studio Televisie TV, ‘het actualiteitenprogramma over ambitie en geweld’. „Dat was echt een speeltuin. Alles waar ik de drie jaar daarvoor mee bezig was geweest, kon ik kwijt. Het was mijn eigen hoofd als talkshow.”
Hij had al ervaring met radio maken: voor Globaal Nieuws, een programma van De Speld op Radio 1 verzon hij twee jaar lang het nieuws en de achtergronden. Droog introduceerde hij voor de luisteraars het nieuwe decor van de radiostudio, een duidelijke verwijzing naar het NOS Journaal, dat net een nieuw decor had gepresenteerd. „In de nieuwe studio hebben we veel meer mogelijkheden”, zei Smits collega. „Voorheen presenteerden we het nieuws zittend, nu doen we dat staand. We kunnen nu feiten laten zien. In onze vorige studio gebruikten we eigenlijk nooit feiten.”
Het is geen verhulde kritiek. Smit ziet zijn satire niet als een manier om zijn mening te uiten. Neutraal blijven is een journalistieke wet waar hij zich netjes aan houdt, net als zakelijk en professioneel blijven. „Mensen denken dat ik de journalistiek zelf op de hak neem, maar dat is helemaal niet de bedoeling. Ik maak gewoon dankbaar gebruik van de journalistieke wetten. De Speld is daar een perfect podium voor. Ik kan op Twitter een grap maken, maar daar heb ik het elan van objectiviteit niet. Mensen lezen De Speld toch als een journalistiek medium.”
Al jaren is Smit zijn eigen nieuws aan het verzinnen, maar moe wordt hij er niet van. „Er zit veel herhaling in, dat klopt. Nieuws zoals de Elfstedentocht en de treinen die niet rijden, dat komt altijd terug. Toch blijft het altijd actueel. De vorm kan hetzelfde zijn, maar daarbinnen kun je nog steeds de juiste snaar raken. Dan zie je duizenden likes en dan weet je dat je grap is geslaagd.”