De paus treedt terug - Wat nu, en wie wordt de nieuwe man in Rome?

Over tweeënhalve week treedt paus Benedictus XVI terug, werd vandaag bekend. Op 28 februari zit hij niet meer op zijn plek. Wat staat ons na zo’n ongebruikelijk terugtreden te wachten en wie zijn de kanshebbers om hem te vervangen?

Benedictus XVI werd op 19 april 2005 door het College van Kardinalen tot paus gekozen. Tot 28 februari, acht uur ‘s avonds vervult hij zijn gewone taken. Normaal gesproken kiest het college na 28 februari gewoon een nieuwe paus volgens de gebruikelijke voorschriften. Daarna verhuist hij naar een zomerresidentie vlakbij Rome en later naar een klooster in het Vaticaan.

Het Vaticaan zal net als gewoonlijk een conclaaf organiseren waarin een nieuwe paus wordt gekozen, verklaarde de paus zelf toen hij zijn aftreden aankondigde:

“With full freedom I declare that I renounce the ministry of Bishop of Rome, Successor of Saint Peter, entrusted to me by the Cardinals on 19 April 2005, in such a way, that as from 28 February 2013, at 20:00 hours, the See of Rome, the See of Saint Peter, will be vacant and a Conclave to elect the new Supreme Pontiff will have to be convoked by those whose competence it is.”

Een nieuwe paus voor Pasen

Voor Pasen zal er een nieuwe paus zijn, verklaarde een woordvoerder van het Vaticaan vanmiddag. Halverwege maart zullen de kardinalen waarschijnlijk beginnen. De traditionele rouwtijd van rond de vijftien dagen die normaal gesproken volgt op het einde van een paus - de paus stopt meestal pas als hij overleden is - kon nu in principe worden overgeslagen, maar toch is er een pauze van vijftien tot twintig dagen voor ze beginnen.

Dat betekent dat de kardinalen daarna bij elkaar zullen komen in de Sixtijnse Kapel in Rome. Alle kardinalen onder de tachtig mogen stemmen op een nieuwe paus. Dat mag in principe iedere gedoopte Rooms-Katholieke man zijn, maar vaak is het een kardinaal. En dat gaat gepaard met een hele procedure.

Ze schrijven de naam van hun kandidaat op een stembiljet en proberen daarbij hun handschrift onherkenbaar te maken. Daarna vouwen ze het papier tweemaal op, komen ze een voor een naar voren en spreken ze met gebogen hoofd een eed uit:

“Ik roep Christus de Heer die mijn rechter zal zijn tot getuige dat mijn stem is gegeven aan degene van wie ik voor God denk dat hij gekozen moet worden.”

Daarna deponeren ze hun biljet in een urn. Drie stemopnemers tellen de stemmen en drie revisoren controleren hun werk. Dit zijn allen ook kardinalen, want niemand anders is toegelaten. Ze vouwen alle papiertjes een voor een open, noemen de opgeschreven namen hardop en noteren die. Alle biljetten worden aan een draad geregen, de uiteinden van de draad aan elkaar geknoopt. Na iedere stemming worden de stembiljetten en alle notities verbrand.

Een kandidaat moet met tweederde van de stemmen worden gekozen. Zwarte rook uit de schoorsteen van de kapel betekent dat ze het nog niet met elkaar eens zijn en er geen nieuwe paus is. Zolang er geen meerderheid is, zijn er vier stemmingen per dag. De bekende witte rook betekent een nieuwe paus. Die gaat gepaard met belgeluid - om eventuele misverstanden over de kleur van de rook te voorkomen - en daarna wordt de nieuwe paus geïntroduceerd op het Sint Pietersplein met de woorden “Habemus Papam!” (we hebben een paus).

De huidige paus neemt niet deel aan de conclaaf

Mag Benedictus XVI omdat hij nog leeft ook nog meedoen met stemmen? Een Vaticaanse woordvoerder liet vanmiddag weten van niet. Hij zal niet stemmen (hij is dan ook boven de tachtig), maar neemt ook niet deel aan de conclaaf.

En wie zijn dan de kanshebbers?

In 2005 kwamen de kardinalen er verrassend snel uit, terwijl er van tevoren geen enkele duidelijke kandidaat leek. Dat is nu opnieuw zo, maar een aantal kanshebbers voor de pauspost kunnen wel worden aangewezen. Persbureaus AP en Reuters zetten er alvast een aantal op een rij.

Er kan nog veel veranderen voor eind maart, Benedictus XVI werd ook niet direct als grootste kanshebber gezien - zeker gezien zijn hoge leeftijd, die nu inderdaad een probleem lijkt te zijn geworden. Het zou best eens kunnen dat een paus wordt gekozen uit een ander continent. Zuid-Amerika bijvoorbeeld, waar 42 procent van de katholieke wereldbevolking woont, zo schrijft Reuters.

De kanshebbende Europeanen:

1. Angelo Scola (71)

Momenteel aartsbisschop van Milaan, is de belangrijkste Italiaanse kandidaat.

2. Christoph Schönborn (67)

Aartsbisschop van Wenen, ooit leerling van Benedictus.

3. Gianfranco Ravasi (70)

De Vaticaanse cultuurminister sinds 2007, de ‘kunstprofessor’.

De Afrikaanse kanshebber:

4. Peter Turkson (63)

Uit Ghana, de enige verwachte Afrikaanse kandidaat.

Uit Noord-Amerika:

5. Timothy Dolan (62)

Aartsbisschop van New York, heeft een hele kleine kans, is de humorvolle en dynamische kandidaat.

6. Marc Ouellet (68)

Is het Canadese hoofd van het bisschoppelijke kantoor van het Vaticaan, noemde paus worden ooit een nachtmerrie.

De Zuid-Amerikaanse kanshebbers:

7. Odilo Scherer (63)

Vaak genoemde kandidaat, is de Braziliaanse aartsbisschop van São Paolo en de sterkste kandidaat uit dit continent.

8. Leonardo Sandri (69)

Het Italiaans-Argentijnse hoofd van de Vaticaanse afdeling voor Oosterse Kerken, heeft weinig pastorale ervaring.

9. Joao Braz de Aviz (65)

Deze Braziliaanse kandidaat is vooruitstrevend, maar erg ‘low profile’.

En één Filipijnse kandidaat, schrijft Reuters:

10. Luis Tagle (55)

De relatief jonge kandidaat heeft een charisma dat wordt vergeleken met dat van Paus Johannes Paulus II, maar ispas sinds 2012 kardinaal.