Waarom kochten we vandaag een bank? (En vier andere vragen over SNS)

Vanochtend vroeg werd bekend dat SNS Reaal genationaliseerd wordt. Dat moest wel, want anders was de bank ‘onherroepelijk failliet gegaan’, zei minister van Financiën Dijsselbloem. Waarom grijpt de Staat in en hoe heeft het zover kunnen komen? Het antwoord op die en andere vragen.

1) Wat houdt de nationalisatie in?

De Nederlandse regering ‘onteigent’ SNS Reaal en SNS Bank, bracht het vanochtend om 8:15 uur naar buiten. Dat betekent dat de Staat alle aandelen van de bankverzekeraar overneemt. Wat kost dat? Nu meteen 3,7 miljard euro.

Dat geld gaat naar:

• Nieuwe kapitaalinjecties om SNS overeind te houden: 2,2 miljard;
• Afschrijving van het restant van de staatssteun, dat nu definitief niet terugbetaald wordt: 0,8 miljard;
• Het ‘op afstand zetten’ van de vastgoedportefeuille die zoveel problemen opleverde: 0,7 miljard. Dat gebeurt middels een bad bank, die wordt opgericht om slecht presterende onderdelen van een bankconsortium te isoleren. Die bad bank moet (in delen) worden verkocht en verlies op worden genomen.

Daarnaast gaat er 1,1 miljard naar leningen aan SNS Reaal en 5 miljard naar garanties:

• Met die 1,1 miljard kan de bank blijven draaien. De Staat leent dit geld uit, in tegenstelling tot de 3,7 miljard waarvoor het de bank koopt, zodat het geld ook weer teruggehaald kan worden. Een lening heeft ook geen invloed op het begrotingstekort;
• De 5 miljard euro wordt apart gezet voor wanneer er meer tegenslagen zijn bij SNS Reaal of de van de rest geïsoleerde ‘bad bank’.

Een bedrijf wordt genationaliseerd als een faillissement anders onafwendbaar is en als de activiteiten, het banenbehoud of het vertrouwen erin als essentieel wordt gezien. SNS is de vierde bank van Nederland (6.700 medewerkers en een balanstotaal van 134 miljard euro) en een van de ‘systeembanken’: een pilaar van het financiële systeem die bij instorten de rest zou kunnen meenemen of ernstige schade zou kunnen berokkenen. De Nederlandse bankensector heeft vier van die pilaren: ING, Rabobank, ABN Amro en SNS Reaal. SNS wordt nu omhoog gehouden om de rest ook omhoog te houden.

Meer lezen, zien of horen: ‘Why a bad bank is a good idea’, een radioitem van NPR uit 2009.

2) Die 3,7 miljard euro is publiek geld. Wat krijgt het publiek ervoor terug?

Dijsselbloem sloot vanochtend niet uit dat er nog eens voor miljarden moet worden bezuinigd door deze uitgave. Het begrotingstekort, dat volgens hem zo’n 2,7 procent was, dus onder de drieprocentsnorm, zei hij in december, neemt flink toe. Met 0,6 procentpunt, is de verwachting. Een flinke tegenslag, maar het kon niet anders, zei de minister. SNS Reaal zou anders nu failliet zijn en dat kan niet bij een systeembank.

De redding (die ‘minstens 220 euro per persoon kost’) betekent dat 1,6 miljoen spaarrekeningen en 1 miljoen betaalrekeningen zijn veiliggesteld. Mensen die hun geld bij de SNS hebben staan, hoeven zich geen zorgen te maken. Bovendien is met deze oplossing ‘erger voorkomen’, zegt Dijsselbloem.

‘Erger’, daar bedoelt hij mee dat SNS Reaal wel zou zijn omgevallen, wat het gevaar met zich meebrengt dat het volledige financiële systeem meegaat in de malaise. Daarmee zou Nederland, en de Nederlander, verder van huis zijn. Dijsselbloems antwoord op de vraag wat ‘we’ terugkrijgen voor het gezamenlijk kopen van een bank, is dus: dat het niet verder uit de hand loopt.

Meer lezen, zien of horen: ‘wat een banknationalisatie voor jou betekent’, een vragenstuk uit 2009 van The Wall Street Journal

3) Hoe heeft het zover kunnen komen?

Een beknopte tijdlijn:

• In de zomer van 2006, kort na de beursgang, neemt SNS een bedrijf dat vastgoed financiert over van ABN Amro. Dat bedrijf heet Property Finance. SNS betaalt er 810 miljoen voor en is met de aankoop in één klap de grootste Nederlandse financierder van vastgoed.
• In 2008 is er de kredietcrisis. SNS moet, net als andere Nederlandse banken en verzekeraars, aankloppen voor staatssteun. De overheid maakt 750 miljoen euro over.
• Een jaar later is de bank net weer aan het opkrabbelen als het bekend moet maken dat er in het tweede kwartaal van 2009 een groot verlies is geleden. Het is het in 2006 gekochte SNS Property Finance dat de rest van het bedrijf onder water trekt.
• Weer een jaar later, 2010. Het is nog erger gesteld met PF dan gevreesd, schrijft Ernst & Young in een vertrouwelijk rapport aan SNS. Property Finance heeft her en der leningen verstrekt aan projectontwikkelaars of vastgoedhandelaren die in de problemen raken of failliet gaan. Er is jarenlang te gemakkelijk geld uitgeleend. Ernst & Young zegt: boek nu 1,2 miljard af. Maar SNS wil daar niet aan omdat zo’n enorm bedrag (een kwart van het totale vermogen) afboeken zou betekenen dat het bedrijf omvalt zonder nieuwe staatssteun. Dus wordt er niet 1,2 miljard, maar 610 miljoen afgeschreven. De pijn wordt vooruit geschoven.
• In 2012 blijkt dat de aanhoudende verliezen bij de vastgoedtak niet langer te dragen zijn. De bank komt in acute nood. Goldman Sachs adviseert, potentiële investeerders komen langs. Maar die komen niet met hét voorstel, vindt minister van Financiën Dijsselbloem, die uiterlijk 31 januari een goede oplossing wil. Die komt er in zijn ogen niet. En dus maakt hij op 1 februari 2013 ‘s ochtends bekend dat de Staat SNS overneemt.

Meer lezen, zien of horen: eind december maakte NRC een uitvoerige reconstructie van waarom het fout ging bij SNS. Dat hele artikel is hier gratis online te lezen.

4) Wat betekent het voor de SNS-spaarder en -aandeelhouder?

Het korte antwoord: weinig. Mensen die hun geld bij SNS Bank of een andere tak (ASN Bank is van SNS, net als Regiobank) hebben gestald, waren sowieso - nationalisatie of niet - tot 100.000 euro veilig dankzij het depositogarantiestelsel. Spaarders, rekeninghouders, hypotheekgevers en de houders van gewone obligaties worden niet geraakt nu de bank van de Staat is.

De aandeelhouders worden door de Staat onteigend. Dat betekent dat de waarde van hun aandelen nihil is geworden. Op grond van de laatste beurskoers betekent dat een verlies van circa 240 miljoen euro. Ook de achtergestelde obligatiehouders zijn hun geld kwijt. De Staat stelt simpelweg dat zij hun aan SNS geleende geld niet terugkrijgen. Grote en kleine beleggers verliezen circa 1 miljard euro.

Meer lezen, zien of horen: ‘Wat is het depositogarantiestelsel?’ Hier legt SNS dat zelf uit aan zijn klanten.

5) Waarom treedt het bestuur van SNS eigenlijk af?

Ongeveer gelijktijdig met de nationalisatie werd bekend dat de SNS-top opstapt. Het gaat om Ronald Latenstein (bestuursvoorzitter sinds april 2009), Ference Lamp (financieel topman sinds september 2008) en Rob Zwartendijk (voorzitter van de raad van commissarissen sinds 2009). Zij waren voorstander van een private oplossing en willen daarom geen verantwoordelijkheid dragen voor de nationalisatie. Het trio krijgt geen vertrekvergoeding.

Latenstein wordt vervangen door Gerard van Olphen, die tot vandaag topman van Achmea was. De opvolgers van Lamp is Maurice Oostendorp, tot vandaag lid van de Raad van Bestuur van verzekeraar VGZ. De nieuwe top krijgt aanzienlijk minder betaald dan het duo dat vandaag vertrok. Bonussen zijn niet aan de orde en de lonen moeten gematigd worden.

Meer lezen, zien of horen: Ronald Latenstein voor de camera van de NOS in 2009, toen hij net aangesteld was, over de situatie bij SNS Reaal na het ‘crisisjaar’ 2009.