Zoals generaals altijd de vorige oorlog willen winnen, zo proberen toezichthouders altijd een herhaling van de laatste financiële crisis te voorkomen. Althans, dat zou je hopen. Maar deze columns gaan vaak over hoe aanpak van de oorzaken van de crisis in 2008 faalt, of zelfs niet eens wordt geprobeerd – zie bijvoorbeeld hoe Obama net een voormalig lobbyist voor de financiële sector heeft benoemd tot hoofd van de US Securities and Exchange Commission, een cruciale toezichthouder. Yes we can!
De programma’s heten ‘Jacht’ of ‘Dolk’
Intussen broeien nieuwe dreigingen, en een van de grootste zou weleens Algo of High Frequency Trading (HFT) kunnen zijn. Dat zijn computers die zelf handelen op financiële markten – hetzij nadat ze een opdracht daartoe hebben gekregen van een beursmakelaar of handelaar, hetzij omdat die computers werken met een algoritme dat zelfstandig besluit wat te kopen of verkopen. Veel computers handelen met andere computers. Het gaat razendsnel en in gigantische volumes.
Ja lezer, nadat ik dit voor het eerst tot me door had laten dringen, was mijn bolletje ook weer een tint grijzer. Ik praat erover door met ‘Philippe. Hij is antropoloog en filosoof, en werkte zeven jaar als compliance officer met HFT, eerst in een grote bank en toen bij een beursmakelaar. ‘Compliance’ is de afdeling die ervoor moet zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt.
„Het effect van HFT op de beursvloer is fascinerend”, vertelt hij. „Je kunt het HFT-programma zelf niet zien, want het zit in de computers. Dus je ziet het alleen negatief, zogezegd, wanneer handelaren klagen dat iets niet werkt.” Philippe werkte in de tak van HFT waarbij klanten de beursmakelaar opbellen, en de makelaar de orders van de klant in de computer invoert. De computer gaat dan de markt op, wacht op het juiste moment en doet de transactie.
De programma’s hebben veelzeggende namen, ontdekte Philippe: ‘Sluipschutter’, ‘Guerrilla’, ‘Jacht’ en ‘Dolk’. De programma’s worden ook verkocht aan particulieren en institutionele beleggers. „De namen moeten de activiteit van HFT tastbaar maken.”
Dus daar sta je als ‘compliance’ naast een beursmakelaar. Je kijkt naar een scherm waarop de orders van de klant staan. De veranderingen op het scherm laten zien dat de computer iets heeft gekocht of verkocht. „Pas als er paniek uitbreekt, realiseer je je hoe ongrijpbaar die programma’s zijn”, zegt Philippe. „Hoe kunnen we erbij”? In het uiterste geval trekken mensen de stekker uit de computer. Ik heb dat zien gebeuren. Dat is zo idioot primitief.”
Hoe oefen je op zoiets toezicht uit? „Geen mens kan wat computers nu kunnen met HFT. Geen mens kan het zien. We observeren HFT slechts achteraf, als het zijn impact al heeft gehad. Toezichthouders zullen nooit de menskracht hebben om alle transacties te volgen. Dus daarvoor vertrouwen ze ook weer op computerprogramma’s. Veel mensen maken zich hier enorme zorgen over.”
Philippe was niet onder de indruk van de toezichthouders met wie hij te maken kreeg. „Wereldvreemd. Het zijn vaak economen, een soort filosofen eigenlijk die modellen hebben leren bouwen. Als ik over de praktijk begon, dachten ze meteen aan statistieken. Het andere deel van de toezichthouders waren ex-bankiers. Hun perspectief leek te zijn: tien jaar bij een bank, twee jaar bij de toezichthouder voor de ervaring, en dan snel terug naar een bank.”
Het is al voorgekomen dat HFT-computers opeens doorsloegen en een ‘flash crash’ veroorzaakten. Een financiële transactie taks zou de HFT-business grondig terugsnoeien maar zoiets moet je mondiaal invoeren, en HFT is zeer lucratief. Daar kan dus best een paar miljoen af voor campagnedonaties in landen als de VS en Groot-Brittannië.