Cameron verrast met harde EU-rede

De Britse burger krijgt de kans om voor het einde van 2017 voor of tegen lidmaatschap van de Europese Unie te stemmen. Dat beloofde premier David Cameron vanochtend in zijn langverwachte toespraak over de Britse toekomst in de EU: „Het is tijd voor het Britse volk om zich te kunnen uitspreken. Het is tijd om de Europese kwestie definitief op te lossen. ”

Cameron geeft zichzelf – en de eurosceptici in zijn partij en het land – een duidelijk tijdpad. Vóór het einde van de huidige regeerperiode, in 2015, wil hij onderhandelingen over „een nieuwe relatie” met de EU afsluiten. Op basis van het resultaat kan een referendum worden gehouden. De premier heeft het vaker gezegd, maar niet eerder zo stellig.

Europa reageerde meteen verdeeld. De Europese Commissie sprak van „een belangrijke bijdrage aan het democratische debat”. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Laurent Fabius liet weten dat er geen „Europa à la carte” bestaat.

Camerons toespraak was in de eerste plaats een handreiking aan de eurosceptici in zijn partij. Zij riepen de laatste maanden steeds harder en feller om een volksraadpleging. Voorwaarde is wel dat Camerons Conservatieve partij bij de verkiezingen van 2015 een meerderheid krijgt én dat hij opnieuw premier wordt – tenzij ook de andere Britse partijen instemmen met een dergelijk referendum.

Op dit moment een referendum houden, zou volgens Cameron „een verkeerde keuze” zijn. De EU verandert door de nauwere samenwerking van de eurolanden. „Hoe kunnen we redelijkerwijs zeggen of we in of uit de EU willen, als we nog niet weten hoe die EU eruit komt te zien.”

Niets doen is volgens Cameron ook geen optie. De kloof tussen de EU en haar burgers is volgens hem „dramatisch gegroeid” en het „gebrek aan democratische rekenschap” wordt met name door de Britten gevoeld. „Het debat over Europa vindt nu plaats. Stoppen politici soms hun kop in het zand?” Zijn critici, die de afgelopen weken hadden gewaarschuwd dat het Verenigd Koninkrijk „slaapwandelend naar de uitgang” liep, antwoordde hij: „Europa heeft ervaring met ketters die uiteindelijk gelijk bleken te hebben”.

Voorwaarde voor het referendum is ook dat de Europese Unie „fundamenteel” wordt hervormd. „Meer van hetzelfde zorgt er niet voor dat de EU de nieuwe economische machten bijhoudt. Meer van hetzelfde zal de EU niet dichter bij haar burgers brengen.” Cameron zette daarom een plan voor een „nieuw” Europa uiteen. Hij hecht vooral aan flexibiliteit en redelijkheid: door de verdere integratie van de eurozone dreigt tweedeling. Cameron vindt dat de interne markt „de drijvende kracht” van de Unie zou moeten zijn, niet „de munt”.

Maar als die nieuwe relatie er is, zal de premier „met hart en ziel” campagne voeren vóór het EU-lidmaatschap. Hij waarschuwde zijn landgenoten dan ook voor de risico’s van uittreding: „Het lijdt geen twijfel dat we invloedrijk zijn in Washington, in Peking, in Delhi, omdat we een machtige speler zijn in de EU. We moeten zorgvuldig nadenken voor we die positie opgeven” En: „Als we de EU zouden verlaten, zou dat een enkele reis zijn. Geen retourtje.”