'Maar 0,25 procent van files wordt veroorzaakt door vrachtauto's'

De aanleiding

Bij de verkeersinformatie op de radio worden vaak ongebruikelijke files genoemd. Die worden regelmatig veroorzaakt door geschaarde vrachtwagens, waardoor bij veel mensen het idee leeft dat vrachtwagens verantwoordelijk zijn voor veel files in Nederland. Maar de transportsector werkt aan zijn imago. In radiospotjes van Transport en Logistiek Nederland (TLN) en op de website ‘Zondertransportstaatallesstil.nl’ wordt daarom beweerd dat „slechts 0,25 procent van alle files in Nederland wordt veroorzaakt door vrachtauto’s”. Een extreem laag percentage vindt nrc.next-lezer Vincent Gusdorf. Hij vraagt next.checkt daarom te onderzoeken of dit klopt.

Waar is het op gebaseerd?

TLN baseert zich op cijfers van de Dienst Verkeer en Scheepvaart van Rijkswaterstaat (2005 tot en met 2010).

En, klopt het?

Rijkswaterstaat houdt bij hoeveel files er jaarlijks ontstaan door calamiteiten met vrachtauto’s. Dat kan een aanrijding zijn, een gekantelde vrachtwagen of een afgevallen lading. Dat aantal varieerde tussen 2005 en 2010 van 256 tot en met 355 per jaar. In procenten is dat 0,18 tot en met 0,32 procent van het totaal. Als puur wordt gekeken naar files die ontstaan na calamiteiten met vrachtwagens dan klopt de bewering van TLN dus.

Maar hoogleraar transportbeleid Bert van Wee (TU Delft) noemt de claim van de transportsector „op zijn minst multi-interpretabel, zo niet misleidend”. Uit diverse onderzoeken blijkt namelijk dat 80 procent van de files niet wordt veroorzaakt door calamiteiten, maar door dagelijks spitsverkeer, wegwerkzaamheden, weersinvloeden en evenementen. Incidenten als ongelukken en pechgevallen zijn verantwoordelijk voor de andere 20 procent. Als je de logica van TLN volgt, zou je dus net zo goed kunnen beweren dat slechts 20 procent van alle files in Nederland wordt veroorzaakt door voertuigen.

Een onzinnige claim natuurlijk. Files ontstaan vaak simpelweg, bijvoorbeeld tijdens de spits, door te veel auto’s en vrachtwagens op een bepaald moment op een bepaald stuk rijbaan. Een woordvoerder van verkeersonderzoeksbureau Goudappel Coffeng geeft het voorbeeld van zand in een trechter. „Als je in één keer een hand zand in de trechter gooit, loopt het vast. Aan welke zandkorrel ligt het dan?”

Alleen al door hun aanwezigheid op de weg zijn vrachtwagens medeveroorzakers van het ontstaan van die 80 procent files die niet voortkomt uit calamiteiten. Daarom is het zinvol om te kijken naar het aandeel vrachtwagens in het totale aantal voertuigkilometers. In 2011 was dat zo’n 6 procent (personenauto’s 80 procent en bestelauto’s 14 procent). Het is dan ook duidelijk dat het totale aandeel van vrachtwagens in de files groter is dan de 0,25 procent die TLN noemt. Bovendien duurt het afhandelen van incidenten met vrachtwagens vaak langer dan bij personenauto’s, waardoor de files langer duren.

Maar hoe groot het aandeel van vrachtwagens dan precies is? Dat is lastig te zeggen. Vrachtwagens proberen de spits vaak te mijden, wat een dempend effect heeft op hun aandeel in files. Anderzijds nemen vrachtwagens meer wegruimte in en kunnen ze zich minder goed aanpassen aan snelheidsveranderingen van het verkeer. Hiervoor wordt vaak gerekend met een weegfactor drie. Dat betekent dat één vrachtauto in een file evenveel bijdraagt als drie personenauto’s. Al met al komt manager verkeer Huib van Essen van onderzoeksbureau CE Delft daarom op een aandeel van vrachtauto’s in de files op de Nederlandse snelwegen van zo’n 20 procent.

Conclusie

De bewering van Transport en Logistiek Nederland (TLN) dat „slechts 0,25 procent van alle files in Nederland wordt veroorzaakt door vrachtauto’s” is op meerdere manieren uit te leggen. Als alleen wordt gekeken naar files veroorzaakt door calamiteiten met vrachtwagens dan klopt de claim. Maar dat is niet wat TLN beweert. Veel mensen zullen denken dat de transportorganisatie hier doelt op het totale aandeel van vrachtauto’s in de Nederlandse files. Terwijl dat aandeel veel groter is. Hoe groot precies is moeilijk te zeggen, maar onderzoeksbureau CE Delft gaat uit van zo’n 20 procent. De bewering van TLN dat „slechts 0,25 procent van alle files in Nederland wordt veroorzaakt door vrachtauto’s” vinden wij dan ook maar de halve waarheid en beoordelen we daarom als half waar.