Politiek profiel komt goed van pas

Opvolger van CDA-partijleider Jan Peter Balkenende, voorzitter van die partij of op zijn minst nog een paar jaar minister.

Zo zou de toekomst van oud-verkeersminister Camiel Eurlings (39) eruit zien, dachten velen. Maar vorig jaar stapte Eurlings over van de landelijke politiek naar vliegmaatschappij KLM. Daar wordt hij in 2013 de nieuwe topman, zo werd vrijdag bekend. De Limburger volgt bestuursvoorzitter Peter Hartman op, die met pensioen gaat. Eurlings treedt vermoedelijk ook toe tot de directie van moedermaatschappij Air France-KLM. De directie is verantwoordelijk voor de strategie en het beleid van Air France en KLM.

Het betekent het voorlopige einde van de speculaties over een terugkeer naar de landelijke politiek. Eurlings was de kroonprins van het CDA. Op zijn twintigste werd hij gekozen in de gemeenteraad van Valkenburg, vier jaar later in de Tweede Kamer. Daarna ging hij naar Europa om in 2006 terug te keren als minister. Hij lag goed bij Kamerleden en dook vaak op in de media.

Maar bij KLM verdween Eurlings naar de achtergrond. Hij leidde de vrachtdivisie en dat was, net als bij andere luchtvaartmaatschappijen, de meest problematische divisie. Maar de slechte resultaten straalden niet op Eurlings af. Ook binnen KLM bleef hij wat hij bij het CDA ook was: een kroonprins. Hartman lette wel op dat hij de naam van Eurlings niet te vaak noemde. Er waren heus ook andere opvolgers denkbaar, zo vertelde hij, maar dat deed de geruchten niet verstommen.

Eurlings krijgt geen eenvoudige baan. De luchtvaartsector heeft het moeilijk. Air France-KLM kondigde juni dit jaar aan dat er zo’n 5.100 banen moeten verdwijnen om kosten te besparen en het bedrijf in 2014 uit de rode cijfers te krijgen.

Eurlings’ overstap naar KLM lag politiek uiterst gevoelig. Al maanden daarvoor deed dat gerucht de ronde in Den Haag. Kamerlid Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) omschreef Eurlings tijdens een vragenuurtje in juni 2010 al als „een echte vriend van de luchtvaartsector. Mooie foto’s in hemelsblauwe overall en grote oorbeschermers.”

Commotie ontstond pas echt toen de geruchten waar bleken te zijn. Eurlings kwam als minister soms direct op voor KLM, zoals in het voorjaar van 2010 ten tijde van de aswolk in IJsland, toen hij in Europa trachtte compensatie voor de vliegmaatschappij te krijgen. Vaak ook indirect via Schiphol, waar KLM de grootste klant is. Zo schafte hij de vliegtaks af en mocht Schiphol van hem verder groeien.

In Nederland zijn er, in tegenstelling tot sommige andere Europese landen, geen regels voor bewindslieden die de politiek verlaten. En dus is altijd de schijn van belangenverstrengeling mogelijk. Van Tongeren pleit daarom voor een ethische toetsingscommissie, waar oud-bewindslieden vertrouwelijk om advies kunnen vragen. Van Tongeren: „Dat kan ook een enorme hulp voor henzelf zijn. Ze hoeven nooit meer te denken: oei, oei, zit ik in de gevarenzone?”

Maar juist dat politieke profiel en het Haagse netwerk van Eurlings komt KLM buitengewoon goed van pas. Luchtvaart in het algemeen, en de KLM in het bijzonder, kunnen zich verheugen in een grote politieke belangstelling: of het nu gaat over de geluidsoverlast van Schiphol, de capaciteitsverdeling op de luchthaven of over de tarieven. Peter Hartman is nooit te beroerd om de politiek aan te spreken. Meestal doet hij dat door hard van de toren te blazen in dagblad De Telegraaf. Eurlings zal waarschijnlijk een andere toon kiezen, maar zal de KLM-belangen als geen ander kunnen behartigen in Den Haag.

Politieke handigheid is ook vereist in het dealen met het moederbedrijf, Air France. De ingrijpende reorganisatie is niet eenvoudig in een land waar de bonden weinig aan macht hebben ingeboet en de staat zich als vanzelfsprekend bemoeit met het bedrijfsleven. Geen wonder dat de nieuwe topman van Air France net als Eurlings afkomstig is uit de politiek. Alexandre de Juniac (50) was kabinetschef van IMF-baas Christine Lagarde in de tijd dat ze nog minister van Economische Zaken was. Ook in andere opzichten hebben de twee luchtvaartdirecteuren veel gemeen. Ook De Juniac is (vrij) jong, charmant, en wordt regelmatig genoemd als kroonprins. Van het fusiebedrijf Air France-KLM, wel te verstaan.