De ‘geestelijke vader’ van Desi Bouterse

Pas na weken werd het overlijden van oud-kolonel Hans Valk (84) bekend. Groot nieuws was Valk niet meer. Zijn bekendheid dankt hij aan zijn betrokkenheid bij de coup van Desi Bouterse, in 1980, in Suriname.

Valk was militair attaché op de ambassade in Paramaribo met als missie het oud-rijksdeel te helpen bij de opbouw van een leger. Na de coup ging snel het gerucht dat Valk een rol had bij de staatsgreep van sergeanten die een vakbondsconflict uitvochten met de regering-Arron.

Eind 1982 onthulde Vrij Nederland onder de kop ‘Nederlandse militaire missie bracht Bouterse aan de macht’ pikante details. Zo was Valk in de nacht van de coup in het militaire kampement gesignaleerd. Bouterse miste de kennis om een coup technisch goed uit te voeren. „Natuurlijk is hij door experts geholpen”, liet Valk zich in het weekblad ontvallen. Toen Valk zijn vertrek (naar de NAVO) aankondigde stond Bouterse erop een receptie te organiseren. Dat zag de Nederlandse ambassadeur niet zitten. Als compromis kwam er een besloten afscheidsdiner in diens ambtswoning. Daar sprak een geroerde Bouterse: „Laat mij nu in dit gezelschap iets onthullen wat alleen u en ik weten, kolonel: zonder u zou de staatsgreep niet hebben plaatsgevonden.”

In een overheidsrapport (1984) stond dat Valk de sergeanten „morele steun” gaf. In een gelekte passage uit een inlichtingenrapport was sprake van „krijgstuchtelijke en strafrechtelijke vergrijpen”. Alle papieren zijn tot 2060 (!) geheim wegens „het belang van de Staat of zijn bondgenoten”.Valk toonde in een van de interviews die hij toen nog gaf „bewondering”voor het „snelle tempo” van de coup. „Daaruit kan men destilleren, als het dan zo goed is gegaan dan zult u wel..., nee, het is Bouterse zijn werk geweest.” Typisch Valk. Hij leek de suggesties niet onplezierig te vinden – kwestie van beroepstrots en ijdelheid.

De flamboyante Valk voelde zich thuis in Suriname. De losse tropische levensstijl beviel hem. En hij was een man die een rol wilde spelen. „Ik denk dat hij dat psychologisch nodig had”, zei toenmalig (nu overleden) ambassadeur Vegelin in 2009 in tv-programma Andere Tijden . Valk was „branieachtig” en zijn gedrag „opruiend”. Na de coup wilde Vegelin – en ook de nieuwe Surinaamse burgerregering – Valk toch handhaven omdat hij de militairen in toom kon houden. Oud-vicepremier André Haakmat noemde hem de „geestelijke vader” van Bouterse: „Als Valk was gebleven waren de Decembermoorden nooit gebeurd.”

Valk was, zoals hij had gewild, iemand die een rol speelde. Sterker nog: hij schreef een opmerkelijk hoofdstuk in de Nederlandse militaire (en koloniale) geschiedenis. Valk overleed volgens zijn dochter op 11 november, nadat in 2010 Alzheimer was geconstateerd.