Is Rotterdam nu eigenlijk wel een Maasstad?

Volgens Martijn Bakker uit Groningen ligt Rotterdam niet aan de Maas. Het water dat door de stad stroomt, komt vooral uit de Rijn. Is Rijnstad niet een betere bijnaam?

Rotterdam is natuurlijk vernoemd naar het riviertje de Rotte, maar de grote rivier die door de stad stroomt en waar bijvoorbeeld de Erasmusbrug overheen gaat, heet de Nieuwe Maas – maar dat is niet dezelfde Maas als die door Maastricht stroomt. De Nieuwe Maas wordt tegenwoordig vooral gevoed door water uit de Rijn, vandaar ook Radio Rijnmond.

Dat het zo ingewikkeld lijkt, heeft twee redenen. Ten eerste: als rivieren splitsen, krijgen de aftakkingen nieuwe namen. Daardoor monden slechts weinig rivieren onder eigen naam uit in zee. Maar ook als je niet op de naam let, maar gewoon de stroom volgt, blijft het ingewikkeld. Want de loop van rivieren verandert in de loop der tijd. Toen bijvoorbeeld de Nieuwe Merwede werd gegraven, rond 1870, stroomde voortaan het ‘Maastrichtse’ Maaswater ten zuiden van Rotterdam naar zee, via het Haringvliet.

Dit alles neemt niet weg, stelt Joop Verkamman van het Stadsarchief Rotterdam, dat de Nieuwe Maas „in de volksmond” gewoon Maas heet. Vandaar dus ook: Maasbruggen, Maastunnel, Maaskade, enzovoorts. En vroeger stroomde er meer Maaswater door de stad. „De stad zou dan ook niet anders genoemd kunnen worden dan Maasstad.” Dat beaamt Jan Oudenaarden, bekend schrijver van boeken over het Rotterdams. „Die bijnaam komt gewoon van de Nieuwe Maas.”

Sinds wanneer Rotterdam die bijnaam Maasstad heeft, is niet bekend. Bij het Stadsarchief blijft men het antwoord schuldig. Zelfs het overzichtswerk Rotterdam mijn stad: de Maasstad van A tot Z heeft geen lemma ‘Maasstad’. In het krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek, dat vier eeuwen beslaat, is de oudste treffer voor ‘Maasstad’ en ‘Rotterdam’ een artikel in het Algemeen Handelsblad, één van de voorgangers van NRC Handelsblad, van 19 November 1831. Het artikel bericht dat de Franse consul van Rotterdam is teruggeroepen en dat „de belangen der Franschen in de Maasstad” aan een ander worden toevertrouwd.