Vandaag zijn we verhuisd. Vandaag zijn NRC Handelsblad en nrc.next voor het eerst niet in Rotterdam gemaakt, maar aan het Rokin in Amsterdam.
Amsterdam is van oudsher de mediastad. Het is de krantenstad – bijna alle landelijke dagbladen zitten hier – maar ook de filmstad, de boekenstad, de reclamestad. Overal in de stad openen productie- en reclamebedrijven hun deuren. De werkgelegenheid in de reclamewereld steeg de afgelopen drie jaar met een kwart.
De laatste jaren wordt Amsterdam ook steeds meer een televisiestad. Van een Hilversumse leegloop is vooralsnog geen sprake – met zijn Media Park, de kantoren van RTL en vrijwel alle publieke omroepen, blijft Hilversum tv-stad nummer één – maar dat de bedrijfstak in Amsterdam groeit is evident. De werkgelegenheid in televisieproducties steeg met vier procent, tegen een krimp van drie procent in Hilversum.
„Er wordt gelonkt naar de hoofdstad”, zegt sociaal geograaf Rogier van der Groep. Hij werkt voor de gemeentedienst Onderzoek en Statistiek en doet wetenschappelijk onderzoek naar de tv-industrie van Amsterdam en Hilversum: „Amsterdam is een grote vijver van creatief personeel en bedrijven, opdrachtgevers in de web-, reclame- en filmwereld. Bovendien is het de stad van de modegevoelige consumentenmassa.”
De toekomstige fusieomroep VARA-BNN zou van Hilversum naar Amsterdam willen verhuizen, nieuws dat door de VARA als ‘voorbarig’ wordt bestempeld. De AVRO gaat een filiaal openen in het Vondelpark. De commerciële tv-zender SBS (SBS 6, Net 5, Veronica) vestigde zich bij de oprichting in 1995 meteen in Amsterdam. Ook de jonge publieke omroepen PowNed en WNL hebben nooit in Hilversum gezeten, maar zijn meteen in Amsterdam begonnen. Grote tv-producenten als IDTV en Eyeworks en Endemol zitten in Amsterdam. Hilversum wordt zenuwachtig, maar Van der Groep stelt gerust: „Het Media Park is niet ten dode opgeschreven. Amsterdam staat nog steeds in de schaduw van Hilversum als tv-stad. Maar dat publieke omroepen al jaren naar de hoofdstad lonken, is een feit.”
Wat maakt Amsterdam aantrekkelijk voor televisie? Om te beginnen de mensen. De creatieve klasse van Nederland woont goeddeels in Amsterdam. Om die reden worden bijvoorbeeld in de Westergasfabriek de VARA-praatprogramma’s De wereld draait door en Pauw & Witteman (P&W) opgenomen. Herman Meijer, eindredacteur van P&W: „Toen we begonnen met het programma, in De Plantage bij Artis, was dat onze eerste eis: het moet in Amsterdam zijn. Hier wonen de meeste van onze gasten. Die willen gewoon op de fiets kunnen komen.” Volgens Peter Ribbens, Amsterdams projectmanager van Dutchview, het facilitair bedrijf dat tv-opnames technisch verzorgt, hebben VARA, VPRO en NTR, de culturele omroepen, altijd een hang naar Amsterdam gehad. Verwijzend naar de geliefde oud-politicus: „Van Mierlo woonde om de hoek. Die kon je altijd vragen: doe eens iets leuks.”
Ook het studiopubliek woont hier. P&W heeft iedere dag zestig, tachtig man publiek nodig. Herman Meijer: „In Hilversum krijg ik die niet bij elkaar.” En: „De redacteuren wonen hier. En zij moeten in een stad zitten die voedt en inspireert. Je moet het gevoel hebben dat je middenin de grote wereld staat. Er hangt iets positiefs in de stad, het gevoel dat het leuke leven zich rondom je afspeelt. Dat proef je in het programma.”
Hogere kosten, slechte bereikbaarheid? Meijer: „Amsterdam ligt juist heel centraal en is veel beter bereikbaar dan Hilversum. In kosten ontlopen Hilversum en Amsterdam elkaar nauwelijks. Nou ja, een kopje koffie is hier al snel drie euro.” Heeft Amsterdam ook een nadeel? „Je moet wel uitkijken dat je programma niet te Amsterdams wordt.”
De toekomstige fusieomroep AVRO-TROS opent begin 2014 een filiaal in het voormalige Filmmuseum in het Vondelpark. De verbouwing van het paviljoen begint volgende maand. In het gebouw komen twee studio’s voor kunst- en cultuurprogramma’s. Eén daarvan kan ook als theater- en concertzaal gebruikt worden. Boven komt de studio van regionale omroep AT5, waarvan de AVRO deels eigenaar is geworden. Directeur Willemijn Maas: „Ik noem het altijd ons clubhuis nieuwe stijl. Dit wordt de plaats waar we ons publiek kunnen ontmoeten. Amsterdam ligt dan voor de hand omdat de stad een trekpleister voor publiek uit heel Nederland is.” Verder zitten veel van de culturele instellingen waar de AVRO mee wil samenwerken in Amsterdam: het Concertgebouworkest, het multiculturele Podium Mozaïek.
Tweede reden: door technische vooruitgang is het niet meer nodig om in Hilversum te zitten, waar de tv-techniek is gecentreerd. Onderzoeker Van der Groep: „Tien jaar terug zagen veel omroepen nog van verhuizing af omdat het te duur was. De digitaliseringsgolf van de afgelopen vijftien jaar heeft er tegelijkertijd voor gezorgd dat de werkgelegenheid is veranderd. Letterlijk film knippen en plakken is er niet meer bij; alles gaat nu met de laptop. Dat maakt een eventuele verhuizing een stuk goedkoper.” Tv-maken hoeft niet meer in Hilversum, dankzij de glasvezelkabel kun je overal zitten.
Dutchview heeft naast zijn studio’s in het Hilversumse Media Park nu ook drie tv-studio’s in Amsterdam: in de Westergasfabriek, in MuzyQ en in de MediArena (bij Endemol). Verder zijn de straalauto’s van Dutchview met mobiele studio’s vast onderdeel van het Amsterdamse straatbeeld. Peter Ribbens: „Als onze klanten allemaal vanuit Tietjerksteradeel zouden willen uitzenden, dan gaan wij naar Tietjerksteradeel.”
De grote tv-producent Tuvalu (Ali B op volle toeren, DNA onbekend, Groeten van MAX) verhuist in februari van Hilversum naar Amsterdam naar de in aanbouw zijnde Mediahaven. In het gebouw zitten ook twee nieuwe tv-studio’s van facilitair bedrijf United. Tuvalu-directeur Roel Kooi: „Wij konden hier een nieuw pand laten bouwen waar we studio’s en kantoor ineen hebben. Dat kon in Hilversum niet.”
Een derde reden voor de trek naar Amsterdam, zo stelt Rogier van der Groep, is de technologische ontwikkeling die van mediabedrijven eist dat ze interdisciplinair gaan werken. Waar een uitgeverij voorheen bijvoorbeeld alleen tijdschriften maakte en een producent uitsluitend tv-programma’s, loopt dat nu door elkaar heen. Media moeten ‘allround’ en ‘cross media’ zijn. In deze ‘cross-media-industrie’ zijn bedrijven afhankelijk van elkaar. Amsterdam is wat media betreft diverser en rijker bedeeld dan tv-stad Hilversum. En televisie is meer van de vrije markt geworden: „Privatiseringen hebben ervoor gezorgd dat tv niet meer voorbehouden is aan clubje in Hilversum. Het is een commercieel product geworden; exploitanten kunnen gewoon tv-productie beginnen.”
Roel Kooi van Tuvalu beaamt: „Vroeger ging je naar een publieke omroep om een programma te verkopen. Nu zijn reclamemakers en andere mediabedrijven veel belangrijker voor ons. En die zitten in Amsterdam. Vroeger maakten we tv-programma’s, nu kijken we naar bredere concepten. Zo organiseren we rondom het tv-programma Ali B. op volle toeren een reeks concerten. Ook dat gaat beter in Amsterdam.”
AVRO-directeur Willemijn Maas noemt nog een opmerkelijk voordeel: „Amsterdam ligt dicht bij Hilversum.”