Wat vrouwen tussen de twintig en veertig de laatste tijd doen: ze schrijven ‘heul’ in plaats van ‘heel’. Niet allemaal, dat weet ik ook wel. En ook niet altijd. Maar toch vaak genoeg om het op te laten vallen. Het gaat bijvoorbeeld per sms: „Hoe was het in De Kas?” Antwoord: „Heul lekker.” „En met Erik?” „Heul gezellig.”
„Wilde je liever nog even op dat feestje blijven?” „Neu…”
Het is de geschreven vorm van iets wat je ook hoort. Er wordt meer ‘heul’ gezegd dan vroeger. Hoe komt dit? Kunnen we hier wellicht de Brabanders de schuld van geven? Nee, dat is te makkelijk. Want ‘heul’ drukt ook net iets anders uit dan ‘heel’. Er zit een schattigheid, een kneuterigheid in die je met ‘heel’ alleen nooit bereikt. Iemand die zegt: „Het was heel gezellig”, die kan het best helemaal niet gezellig gehad hebben. Wie het ‘heul gezellig’ heeft gehad, die spreekt waarschijnlijk de waarheid.
Raar eigenlijk. Want er is nog een bekend voorbeeld van een ee/eu-wissel. Die vindt plaats bij het woord ‘nee’. Wie ‘neu’ zegt, in plaats van ‘nee’, die is juist aan het liegen. „Wilde je liever nog even op dat feestje blijven? Kan wel hoor!” „Neu…” Deze persoon wil heel graag nog even blijven, maar probeert ook het belang van de ander in de gaten te houden. „Wat ‘neu’? Dus je wilt nog blijven? Kan echt hoor! Ik vind het prima.” „Nee! Nee! Ik vind het echt oké om naar huis te gaan.” „Jaja.”
In ‘neu’ zit alle twijfelende negativiteit van een passief levend mens. Het type mens dat ook ‘mja’ of ‘wja’ zegt, in plaats van ‘ja’.
De derde belangrijke ee/eu-wissel wordt gebruikt in het areligieus aanroepen van de Here Jezus. Je wordt bijvoorbeeld bijna aangereden op straat, maar je kunt nog net op tijd wegspringen. Dan roep je: „Jeuzus!” Of: „Djeuzus!”. Waar een gewoon ‘Jezus!’ eerder klinkt bij milde irritatie, wordt ‘jeuzus’ vooral ingezet bij gevaar of echte woede.
Wat concluderen we hier nu uit? Welnu. Nederlanders hebben de neiging om hun e’s soms om te vormen tot eu’s. Dat doen ze in geval van oprecht genieten, laffe ontkenning of zware irritatie. Kortom, als een woord moet worden overgoten met een emotioneel (eumotioneul) sausje.
Waarom juist de ‘eu’-klank hiervoor gebruikt wordt, daar wordt door deskundigen nog druk over vergaderd.