Zelfbeschikking aan het eind van het leven wordt steeds belangrijker, constateren patiënten- en artsenorganisaties. Vooral hoger opgeleide ouderen bespreken makkelijker met elkaar en met hun kinderen hoe zij op een zelfgekozen moment en manier uit het leven kunnen stappen. Als het niet anders kan, zonder tussenkomst van een arts. Liefst zonder pijn en omringd door dierbaren.
Sterven in ‘eigen beheer’ – niet te verwarren met onaangekondigde suïcide – kan op drie manieren. Met een combinatie van medicijnen en slaapmiddelen. Door te stoppen met eten en drinken, het zogeheten versterven. Of met heliumgas.
Begin dit jaar zette psychiater Boudewijn Chabot met zijn Stichting Waardig Levenseinde een handleiding op internet voor de heliummethode – een in Nederland nog vrij onbekende manier van zelfdoding. Chabot publiceerde eerder met Stella Braam het boek Uitweg, over ‘zelfeuthanasie’, ‘humane’ manieren van zelfdoding in overleg met naasten. Het is voor het eerst dat zo’n handboek in boekwinkels verkrijgbaar is. Suïcide met helium, een gas dat doorgaans wordt gebruikt om feestballonnen te laten zweven, is volgens Chabot doeltreffend, snel en zonder gevaar voor naasten.
Hulp bij zelfdoding door een arts is in Nederland alleen mogelijk bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Van de 10.000 jaarlijkse euthanasieverzoeken wordt eenderde niet ingewilligd, omdat de (huis)arts bezwaren heeft. De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE, 136.000 leden) pleit ervoor dat een ‘waardig sterven’ voor iedereen bereikbaar wordt. De vereniging hoopt dat er ooit een laatstewilpil (ook wel de Pil van Drion genoemd) beschikbaar komt, waarmee iemand zelf menswaardig zijn leven kan beëindigen. De NVVE beveelt andere ‘doe het zelf’-methoden niet aan, of keurt die zelfs af.
Zo raadt NVVE-directeur Petra de Jong de helium-methode „ten stelligste af’’. „Het is ingewikkeld”, licht zij toe. „Wanneer de zak niet goed aan het hoofd bevestigd is, kan hij – als de persoon bewusteloos raakt – naar boven zweven. De zelfdoding mislukt, maar de hersenen kunnen dan beschadigd zijn.’’
Omdat uitvoering ingewikkeld is, hebben mensen er meestal hulp bij nodig, volgens de NVVE. „In Nederland zijn voorbereidende handelingen door anderen strafbaar’’, waarschuwt directeur De Jong. Boudewijn Chabot zegt: „In Nederland zijn de afgelopen dertig jaar nog nooit familieleden vervolgd.” De NVVE vindt de „suggestie” dat de kans op vervolging klein is, „ronduit misleidend”.
De Zwitserse kliniek Dignitas, waar de afgelopen jaren honderden Britten, Amerikanen, Duitsers en Fransen bij hun levensbeëindiging zijn geholpen, heeft ook ervaring met de heliummethode. De kliniek paste die in 2008 enkele keren toe, maar is ermee gestopt. Oprichter Ludwig Minelli wil niet toelichten waarom. In 2010 zei hij in een artikel in het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic over sterven aan helium: „Ik geloof dat het de beste methode is, maar het is niet fijn om te zien. Spieren zijn gespannen. Ogen gaan wijd open en sluiten zich. Armen en benen schudden onwillekeurig. En als je niet goed geïnformeerd bent, kun je dat aanzien voor een vreselijke strijd tegen de dood – wat het niet is.”
Artsenorganisatie KNMG wil niet ingaan op de heliummethode „omdat het geen specifieke methoden van zelfdoding propageert”. Het christelijke Lindeboom Instituut voor medische ethiek vindt het „mensonterend” als mensen kiezen voor een levenseinde via de heliummethode. „Hopelijk zijn dit uitzonderlijke situaties waarbij de vraag zich laat stellen of de samenleving niet tekort is geschoten in het bieden van zorg ter bescherming van het leven”, zegt wetenschappelijk onderzoeker Japke-Nynke de Haas.