Vijfenzestig jaar na dato: foto’s van Nederlandse executies in Indië

Vijfenzestig jaar na dato doken vandaag de eerste foto’s op van executies door Nederlandse militairen tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog.

De oorlogfoto’s zijn gruwelijk. Op een foto zijn drie Indonesiërs in een greppel te zien die in de rug worden geschoten. Op een andere foto ligt een tiental lijken in de greppel terwijl twee Nederlandse soldaten toekijken.

In NRC Handelsblad zegt René Kok, beeldonderzoeker van het instituut voor oorlogstudies NIOD, dat hij “geschokt” was toen hij de foto’s zag. Hij stelde twee jaar geleden een fotoboek over de koloniale oorlog samen, maar zag nooit eerder beelden van dit kaliber.

“We wisten dat dit soort foto’s kon bestaan, want veel militairen namen een fototoestel mee. Maar de meeste foto’s zijn van het kameraadschap, het eten en het landschap. Executies werden wijselijk niet vastgelegd. Maar blijkbaar heeft niemand deze man verboden te fotograferen.”

Nederland erkent dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd in Indonesië. Vorig jaar bood Nederland excuses en een schadevergoeding aan voor een door militairen aangericht bloedbad in het Javaanse dorp Rawagede. In mei stelden nabestaanden Nederland aansprakelijk voor standrechtelijke executies in Zuid-Sulawesi.

Onderzoeksinstituten willen nieuw onderzoek

Vorige maand pleitte het NIOD samen met twee andere onderzoeksinstituten voor nieuw onderzoek naar het militaire optreden van Nederland in Indië tussen 1945 en 1949. Het onderzoek is volgens de instituten nodig om te begrijpen wat voor oorlog is gevoerd en hoe deze oorlog mensen van beide zijden ertoe bracht wreedheden te begaan. De oorlog blijft volgens de instituten terugkomen en het einde zou nog niet in zicht zijn.

Geen twijfel over echtheid

Details over de executies die te zien zijn op onderstaande foto’s zijn niet bekend. Historici twijfelen echter niet aan de echtheid van de foto’s. Militair historica Stef Scagliola, die veel onderzoek deed naar veteranen uit Nederlands-Indië, herkent de uniformen van het Nederlandse leger op de foto’s. De geëxecuteerden zijn waarschijnlijk zogeheten pemoeda’s.

“Ongeregelde groepen hele jonge strijders die lokaal gebonden waren en zich soms geen bal aantrokken van het gezag van de TNI, het Republikeinse leger.”

Veel meer kan ze niet over de scène zeggen, omdat de beelden niet gedateerd zijn en onduidelijk is waar op Java ze gemaakt zijn.

Volgens NRC-redacteur Emilie van Outeren zijn de beelden bijzonder juist omdat het er twee zijn.

“Naast verhalen over executies zijn er ook eerder beelden opgedoken van geëxecuteerde Indonesiërs, maar daarvan konden de Nederlandse militairen die ze aantroffen zeggen dat het ging om afrekeningen tussen de Indonesiërs onderling. Op de beelden die nu in Enschede zijn ontdekt is het duidelijk dat ze bij dezelfde greppel en dezelfde boom gemaakt zijn en de mannen in de Nederlandse uniformen er dus weldegelijk een actieve rol in gespeeld hebben. Deze schokkende beelden zijn het soort foto’s die zich in ons collectieve geheugen nestelen en bepalen hoe wij naar het geweld tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog kijken.”