Niet iedereen die naar de psycholoog, psychiater of psychotherapeut gaat, is ziek. En niet iedereen die een beroep doet op de geestelijke gezondheidszorg (ggz) mag daarom verwachten dat de gemeenschap de kosten daarvan vergoedt, vindt minister Schippers (Volksgezondheid, VVD). Mensen kunnen hun problemen best vaker zelf „uitvogelen”, zei ze vorig jaar.
Nu de onderhandelaars in het Catshuis zoeken naar bezuinigingen, zullen ze dan ook zeker hebben gekeken naar de geestelijke gezondheidszorg. Het aantal patiënten in die sector is de laatste jaren sterk toegenomen. Sinds de eeuwwisseling verdubbelden de uitgaven aan zorg, maar die aan geestelijke gezondheidszorg werden bijna drie keer hoger. Inmiddels hebben 1,1 miljoen Nederlanders professionele psychische hulp. De uitgaven aan de ggz bedroegen in 2010 zo’n 5,9 miljard euro.
Het College voor Zorgverzekeringen is de Catshuis-onderhandelaars al te hulp geschoten. Mensen die psychische klachten hebben door problemen op hun werk, een slecht huwelijk of de dood van een naaste, moeten hun therapie straks zelf maar betalen, adviseerde het college. Doorgaans neemt de minister dergelijke voorstellen over.
Maar waarom gaan Nederlanders eigenlijk vaker naar een psycholoog of psychiater gaan? Een deel van het antwoord ligt in maatschappelijke ontwikkelingen: de eisen op het werk nemen toe, sociale verbanden verwateren, problemen worden sneller gemedicaliseerd. Bovendien kunnen artsen betere diagnoses stellen en beschikken ze over betere behandelingen. Ze worden ook niet gestimuleerd om kosten te beheersen. Meer patiënten, dat betekent voor hen: meer inkomsten.
Vorig jaar kondigde het kabinet al bezuinigingen aan op de geestelijke gezondheidszorg, en de sector is nog volop bezig de gevolgen daarvan te verwerken. Sinds 1 januari van dit jaar moeten patiënten een eigen bijdrage betalen van 200 euro per jaar, en opname in een instelling kost 145 euro per maand extra.
In 2010 zette een ambtelijke werkgroep op een rij hoe het kabinet op de geestelijke gezondheidszorg kan besparen. Daar kwam die hogere eigen bijdrage voor patiënten vandaan. Een andere mogelijkheid is vermindering van het hoge aantal bedden in psychiatrische instellingen. Maar het eenvoudigste is de behandeling van relatief milde klachten niet langer te vergoeden.
Probleem: die bezuinigen kunnen op de lange termijn tot extra kosten leiden. Psychische klachten zijn bijvoorbeeld de voornaamste reden voor ziekteverzuim en arbeidsuitval.
De cliëntenorganisatie Het Landelijk Platform GGz stelt dat een op de vijf mensen met psychische problemen nu al niet meer naar de psychiater of psychotherapeut gaat wegens de eigen bijdrage. Het merendeel van hen leeft op het bestaansminimum. Staatssecretaris Fred Teeven (Justitie, VVD) is bezorgd. Hij waarschuwde dat mensen die weg blijven bij de psychiater, sneller in aanraking komen met justitie.
Maar Schippers heeft al gezegd dat extra bezuinigingen mogelijk zijn. „Het zijn niet alleen zieke mensen”, zei ze vorig jaar. „Dus moet je je afvragen of je hun zorg wel via het ziektekostenstelsel moet vergoeden.”
Bezuinigingen op zorg liggen gevoelig bij gedoogpartner PVV. Dan gaat het vooral om zorg voor ouderen in verpleeghuizen. Als er opnieuw moet worden gekort op de geestelijke gezondheidszorg, zal de partij van Wilders niet protesteren.