Polygaam zonder vrouw?

In polygame samenlevingen zijn er mannen die achter het net vissen. „Wat is hun status?” vragen Jan en Loeki Kuipers zich af.

In polygame gemeenschappen zijn er meer vrouwen dan mannen. Mannen leven risicovoller en sterven eerder. „Ze jagen, rijden motor, voeren oorlog, drinken meer en migreren,” vertelt arts en historicus David van Bodegom. Zes jaar lang verbleef hij een paar maanden per jaar in Ghana.

Vrouwen zijn in polygame samenlevingen meestal in de meerderheid en toch zijn ze een schaars goed. „Er is een relatief tekort, omdat de rijke mannen meer vrouwen trouwen. ”

Die welvaart is een belangrijke voorwaarde: „De man mag alleen meerdere vrouwen trouwen als hij al zijn partners en kinderen kan onderhouden,” vertelt Rachel Spronk, antropoloog aan de UvA.

De jonge mannen uit de Ghanese dorpen waar Van Bodegom verbleef, trekken naar het zuiden om daar geld te verdienen. De succesvolle mannen keren terug om een vrouw te trouwen. Een deel van de minder succesvolle mannen komt niet terug. Ze werken onder slavernijachtige omstandigheden op plantages, vertelt Van Bodegom, of raken verstrikt in een web van vrouwen, drugs en drank. Zo vindt er een selectie plaats. „De meeste mannen in de dorpen waar ik was, vinden uiteindelijk wel een vrouw, en de helft meer dan één.” Een deel van de mannen trouwt niet.

Vooral tussen de oude en jonge mannen leidt dat tot spanningen, vertelt Spronk. „Ook leeftijd bepaalt de status.” Met de jaren kunnen ongetrouwde mannen dus opklimmen.

Waar polgame gezinnen vroeger samenwoonden – in verschillende huizen op dezelfde compound – is het nu gebruikelijker dat de man zijn tweede vrouw elders een huis geeft, vertelt Spronk. Dat kan leiden tot spanningen en scheidingen, als bijvoorbeeld één vrouw favoriet is. „Polygamie neemt af, onder invloed van christendom en globalisering.”

Sommige vrouwen kiezen juist voor een polygame verbintenis. Spronk: „De man verzorgt hen, maar is ook vaak bij de andere vrouwen. Dat geeft vrouwen een meer autonome positie. Met een afwezige man is het soms zelfs mogelijk om er liefjes op na te houden.” En daar profiteren de mannen weer van, die door vrouwenschaarste niet konden trouwen.

Ook een vraag voor deze rubriek? Mail naar vraag@nrc.nl