Bij de ijzeren lady hoort een tyrannosaurus

De mensen zien een film en vervolgens hebben ze het over de film die ze niet hebben gezien. The Iron Lady gaat over Margaret Thatcher, vanaf 1979 elf jaar lang de Britse premier. Maar, klinkt het geërgerd in commentaren en kritieken, hij gaat niet over politiek. En niet over Thatchers betekenis voor de wereld. En hij gooit niet de mantel der liefde over de alzheimerpatiënt die zij nu is. Schande.

The Iron Lady staat niet alleen. Over de Franse president Sarkozy kwam vorig jaar het woeste La conquête uit, en in 2008 werd de Italiaanse premier Andreotti gefileerd in Il divo. Ook die films relativeren, ook zij maken grappen, ook zij vertellen hun eigen verhaal. Mooie films.

Toevallig ging kortgeleden J. Edgar in première. Het is de biopic van J. Edgar Hoover, oprichter en tot 1972 directeur van de FBI. Berucht om zijn controversiële, reactionaire invloed op de Amerikaanse politiek. Hoovers hoogte- en dieptepunten passeren historisch verantwoord de revue. Ook zijn duistere kanten komen aan de orde, op gepaste wijze. Was Hoover een travestiet? Wenend vleit hij de ketting van zijn pasgestorven moeder om zijn stierennek en trekt hij haar vormeloze japon aan, dus ja, wie weet. Alles bij elkaar is J. Edgar een elegante geschiedenisles, met lichtbeelden en Leonardo DiCaprio. 137 minuten verveling.

Geef mij The Iron Lady maar. Die is eigengereid en tegelijk onweerstaanbaar. In zijn stijl voegt de film zich naar de uitgelaten bravoure van de jaren tachtig. En de hoofdrol is voor een oude vrouw, wat je niet vaak ziet in de cinema, daar moeten oude vrouwen het meestal doen met dienstbare bijrollen. In die hoofdrol straalt Meryl Streep. Zij speelt Margaret Thatcher zo meeslepend dat ook de felste critici van de film zich geroepen voelen haar kwaliteiten op te merken.

We weten nu wat de film niet is, maar wat is hij wél? Hij is een web van gedachten van een dementerende vrouw en hij suggereert dat in haar wiebelige geheugen vooral de emotionerende gebeurtenissen opborrelen. Via haar herinneringen aan winst en verlies, aan moederschap en aan leiderschap wordt haar verhaal verteld.

Het maakt van The Iron Lady een tragedie die ons met de neus op de feiten drukt van de menselijke conditie. Je leeft, je glorieert, je duikelt omlaag. En in je val begin je al te sterven.

Dat is mooi en het wekt mededogen, sympathie zelfs. Thatcher is weliswaar een tang maar een leuke tang. Te leuk, te aandoenlijk.

Wat ontbreekt is de kant van het leven waar Margaret geen kijk op had. De kant van de Britten in de achterstandswijken. Die hadden al weinig, maar onder het neoliberale bewind van Thatcher en haar ministers konden ze het helemaal wel schudden. En nog altijd.

Ze zijn de armoedzaaiers in de betonnen woonblokken. De mannen met de pitbulls, de vrouwen met de blauwe ogen. Hun praktijk was voor Thatcher theorie. Maar hun praktijk is wel een effect van haar carrière.

In de film Tyrannosaur ontmoeten we ze. Die film is niet zachtzinnig, er is van alles om aanstoot aan te nemen: geweld, verkrachting, misère. Maar duik erin onder en maak mee hoe het Thatcherbeleid doordreunt. Elk mens is verantwoordelijk voor zichzelf, vond ze, terwijl ze kapte in banen en sociale voorzieningen. Maar wat als mensen niet bij machte zijn om die verantwoordelijkheid te dragen? Moeten ze dan maar verrekken?

Zoals de woedende loser in Tyrannosaur. Hij drinkt heel veel en hij scheldt iedereen verrot. Geweld? Geen probleem. Hij ontmoet in de kringloopwinkel een vrouw uit een betere buurt. Zij is aardig, hij zeikt haar af. Weldra zal hij ontdekken dat zo’n kaktut problemen kan hebben die hem bekend voorkomen, maar dan veel groter. Haar ellende biedt hem de kans boven zichzelf uit te stijgen.

Wat die ellende is? We gaan met haar mee naar haar huis. We wachten met haar, ze maakt ons nerveus. Het wordt donker. Er parkeert een auto, het licht van de koplampen vult het doek. Het verblindt ons, we worden bange konijnen, niet bij machte weg te rennen. Door dit ongekende filmbeeld beseffen we: uit deze auto komt het ergste, en een uitweg is er niet.

Ik stel voor dat iedereen, in aanvulling op The Iron Lady, Tyrannosaur ziet. Voor het evenwicht.