Ruziën om een banaan

Van wie is de beroemdste banaan ter wereld? Die felgele, overrijpe banaan die op talloze T-shirts en koffiemokken staat afgedrukt en die oorspronkelijk ontworpen was voor de hoes van de eerste elpee van The Velvet Underground in 1967 – wie heeft daar eigenlijk het copyright op?

De banaan is een werk van Andy Warhol, zegt The Andy Warhol Foundation, die vindt dat het auteursrecht bij hen ligt. Maar Lou Reed en John Cale, oprichters van rockband The Velvet Underground, denken daar anders over. Zij hebben een rechtszaak aangespannen tegen The Andy Warhol Foundation omdat zij vinden dat die misbruik maakt van het beeldmerk door derden toestemming te geven de banaan te reproduceren. Volgens Reed en Cale kan de Warhol Foundation geen aanspraak maken op het auteursrecht omdat de banaan afkomstig is „uit het publieke domein”.

Toen Warhol de hoes ontwierp voor wat één van de invloedrijkste platen uit de rockgeschiedenis zou worden, gebruikte hij daarvoor een afbeelding uit een reclame. De illustratie verscheen destijds zonder bronvermelding op de cover. „De banaan is een belangrijk element in de merchandising van The Velvet Underground”, aldus de bandleden. „De band gebruikt het ontwerp al meer dan 25 jaar exclusief en ononderbroken als beeldmerk.”

Warhol begon zijn samenwerking met The Velvet Underground in 1965. De band trad regelmatig op in zijn New Yorkse atelier The Factory en maakte deel uit van zijn reizende multimediashow The Exploding Plastic Inevitable. Het vijfde en laatste studio-album verscheen in 1972, daarna gingen de leden als soloartiesten verder.

De auteursrechten op de kunst van Warhol hebben een marktwaarde van zo’n 120 miljoen dollar. Volgens de aanklacht verdient de Warhol Foundation meer dan 2,5 miljoen dollar per jaar door het verlenen van toestemming voor reproducties. Als het aan The Velvet Underground ligt, mag in elk geval de banaan niet meer door de stichting worden uitgevent. De bandleden hebben gevraagd of een jury zich over de zaak wil uitspreken.

Sandra Smallenburg