Dat krijg je er nou van. Preventief fouilleren lokt racisme uit

Stel, je bent agent en hebt de bevoegdheid iedereen in een bepaald gebied te fouilleren. Zonder verdenking, maar ook zonder aanzien des persoons. Lukt het je om alle vooroordelen opzij te zetten? De Londense politie zakte voor die test: zij onderwierpen zwarten dertig maal vaker dan witten aan een ‘stop and search’.

In Groot-Brittannië heeft de discussie hierover nu een climax bereikt met een uitgelekte brief van de politie. Craig Mackey, chef van het Londense korps, uit aan ondergeschikten de vrees dat de rechter preventief fouilleren in strijd acht met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Aanleiding is de voorgenomen rechtsgang van Ann Roberts, een 37-jarige zwarte vrouw die hardhandig werd aangepakt toen ze zich verzette tegen preventief fouilleren. Geboeid werd ze afgevoerd naar het bureau, terwijl er alleen wat problemen waren met haar buskaartje. ‘Section 60’, zoals de ‘stop and search’-wet heet, zou volgens haar advocaten niet alleen op gespannen voet staan met mensenrechtenartikel 14 (discriminatie), maar ook met artikel 5 (recht op vrijheid en veiligheid) en artikel 8 (recht op privacy).

Hanteer het niet als ‘makkelijk’ alternatief

Nederland kent sinds 2002 de Wet op het preventief fouilleren. De laatste jaren werd deze vergaande bevoegdheid op steeds grotere schaal toegepast. Niet alleen evenementen, maar hele woonwijken worden aangewezen als risicogebied. Gemeentelijke ombudsmannen trokken in september 2011 aan de bel omdat de privacyschending onvoldoende zou opwegen tegen de collectieve veiligheid. Begin vorig jaar stelde de Nationale Ombudsman al een meldpunt in. “Preventief fouilleren mag niet een ‘handig’ alternatief zijn voor die gevallen waarin de verdenking onvoldoende is om strafvorderlijk op te treden”, rapporteerde hij aan de Tweede Kamer.

De Londense politie heeft inmiddels besloten het aantal gebieden waar preventief gefouilleerd mag worden met de helft te verminderen. Ook is er een target gesteld: de ‘stop and search’-acties moeten in twintig procent van de gevallen tot een arrestatie leiden, niet zes procent zoals nu het geval is. Dat betekent dat agenten meer inlichtingenwerk moeten verrichten voordat ze iemand fouilleren. Een praktijk die doet denken aan het reguliere fouilleren: pas doen als er een reële verdenking is.

Eerder in deze serie:
Racistisch Sinterklaasfeest nu ook vanuit Amerika onder vuur
De politiepet past ons allemaal. Bedrijven waken over veiligheid

Volg @stevendejong op Twitter