Lachen: tappende nazi's

Max Bialystock snapt er niets van. „We hebben een slecht stuk, een slechte regisseur en een slechte cast!” roept hij wanhopig uit. „Wat hebben we dan in godsnaam góéd gedaan?”

De door hem geproduceerde Broadwaymusical Springtime for Hitler is een kassucces geworden, en dat was niet de bedoeling. Samen met zijn accountant Leo Bloom meende de gesjochten theaterproducent een lumineus idee te hebben. Ze hadden bij investeerders veel meer geld opgehaald dan voor hun nieuwe productie nodig was, om zo hun eigen zakken te vullen.

Ze hoefden alleen maar een gegarandeerde flop te produceren – en die dachten ze gevonden te hebben in het script voor een musical waarin Adolf Hitler wordt bewierookt. Slechter en wansmakelijker leek het niet te kunnen. Maar alles gaat mis: het premièrepubliek omarmt de nazishow als een briljante satire, waarna Bialystock en Bloom op de vlucht slaan om hun schuldeisers niet heel veel winst te hoeven uitkeren.

Zo ging het in de flamboyante kluchtfilm The Producers, in 1968 geschreven en geregisseerd door Mel Brooks. En zo gaat het ook in de Broadwaymusical die Brooks er vele jaren later, in 2001, van maakte. De Nederlandse versie, met Johnny Kraaijkamp en Joey Schalker in de hoofdrollen, maakt nu een tournee. Inclusief het onbetwiste hoogtepunt: de titelsong van de musical-in-de-musical (‘Springtime for Hitler’) met een chorus line van dirndlmeisjes, lederhosenjongens, tappende nazi’s en een dansformatie in de vorm van een hakenkruis. Een parodie op Broadway in zijn meest voyante – en zeg maar gerust ordinairste – vorm, maar tegelijk ook een liefdesverklaring aan het genre. Met de opwinding achter de schermen en het glimmende koper dat uit de orkestbak spettert om zich in de hoofden van de toeschouwers te nestelen.

Brooks’ theaterproductie kreeg twaalf Tony Awards en trok 2.502 avonden lang een volle zaal. Zelden had Broadway zo’n topattractie gezien. „Ik ben waarschijnlijk de eerste Jood die veel geld heeft verdiend aan Adolf Hitler”, zei Brooks grijnzend. En, voor zover iemand zich nog zou afvragen of het wel koosjer is om lui in naziuniformen op een musicalpodium te laten dartelen: „Als het je lukt om Adolf Hitler neer te zetten als een bespottelijke figuur, heb je gewonnen.” Brooks won; de door hem gecreëerde Führer („Heil Myself!” ) was een volstrekte malloot, een moederskindje en een musicalfanaat. The Producers is puur Amerikaans, maar was ook in Londen, en zelfs in Madrid, Tel Aviv en Berlijn een succes.

Van enige huiver over de nazistische parafernalia zegt producent Mark Vijn bij de Nederlandse theaterdirecteuren niets te hebben gemerkt. Nu het publiek nog. Vijn: „De Hitlermusical is maar een onderdeel. Het is vooral een komische kijk achter de schermen op Broadway.” Of, zoals regisseur Martin Michel zegt: „Het is niet eens Adolf Hitler die je ziet, het is een slechte acteur die heel slecht de rol van Hitler speelt. Dat maakt het juist zo grappig.”

Bij alle musicals die hier dit seizoen worden vertoond, komt de kaartverkoop laat en langzaam op gang. Ook bij De Producers. Vrolijk vertelt Vijn over de reclameleuzen die de komende maanden op het publiek worden losgelaten. ‘Wij hebben Hitler, u zorgt voor de bezetting’, luidt de slagzin die voor Groningen is bedacht. De tekst voor Rotterdam is nog directer – en zo mogelijk, zoals het deze show betaamt, nog smakelozer: ‘Rotterdam gaat wéér plat voor Adolf Hitler’.

musical

De Producers

Tournee t/m 5 febr.www.musicaldeproducers.nl