De waarheid over koffie en alcohol

1 Alcohol is gezond. Maar...

... alleen onder strikte voorwaarden. Eén glas per dag voor vrouwen. Twee glazen per dag voor mannen. In de hele westerse wereld zeggen voedingsadviesorganen: dit is geen advies aan geheelonthouders om uit gezondheidsoverwegingen alcohol te gaan drinken. Het gezondheidseffect van alcohol is namelijk erg bescheiden. Die één à twee glazen per dag verlagen de kans op hart- en vaatziekten en een herseninfarct met 20 tot 50 procent. En ze verlagen de kans op ouderdomsdiabetes een beetje. Lijkt leuk, maar het is niet veel. Meer bewegen is beter. Stoppen met roken nog veel beter. Een gezond gewicht houden helpt net zo goed. Om ook de gezondheid te laten profiteren van de alcohol is echter grote zelfdiscipline nodig. Bijvoorbeeld:

2 Nooit pieken

Een vrouw die de werkweek afsluit met drie glazen wijn, die op zaterdag drie glazen bij een gezellig etentje drinkt en nog een glas op zondag om het weekend af te sluiten en dan doordeweeks niks, die heeft misschien wel een lekker weekend, maar haar drankgebruik is niet gezond. Het gaat om regelmatig drankgebruik, niet om gemiddeld drankgebruik. Alcohol ‘verdunt’ het bloed. Het bloed stolt minder snel. Vooral daardoor is alcohol gezond. De dosis is echter na een etmaal wel uitgewerkt. Wie doordeweeks niet drinkt loopt, dus weer onbeschermd rond.

3 Man en vrouw zijn ongelijk

Voor Koning Alcohol tenminste. Mannen zijn gemiddeld groter, waardoor de alcohol wat makkelijker wordt verwerkt en wat minder effect heeft. Alcohol is ook beter voor mannen dan voor vrouwen, omdat mannen op jongere leeftijd kans lopen op een hart- en vaatziekte. Voor de bescherming door alcohol tegen hart- en vaatziekten geldt: meer is beter. Waar het optimum ligt – bij vier of zes glazen per dag – is niet precies bekend en het is per individu verschillend. Dat zit in de genen. Maar pas op: veel drank verhoogt ook de bloeddruk en dat is weer slecht voor het hart. Boven die één à twee glazen worden andere schadelijke effecten van alcohol belangrijk: de kans op leverbeschadiging, op keel- en slokdarmkanker. En voor vrouwen zijn er sterke aanwijzingen dat meer dan één glas per dag de kans op borstkanker vergroot. Vooral bij jonge vrouwen.

4 Drink niet voor je veertigste

Voor je lichamelijke gezondheid is er geen enkele reden om voor je veertigste alcohol te drinken. Ja, misschien is drank geestelijk wel oké om makkelijker contacten te leggen, zodat je seksuele leven ook op gang blijft. De nare statistische werkelijkheid is: voor het veertigste levensjaar verhoogt alcoholconsumptie de kans om te overlijden. Hart- en vaatziekten komen dan nog nauwelijks voor. Bescherming ertegen, op de manier waarop alcohol het doet, heeft pas na je veertigste zin. Voor vrouwen misschien pas na de overgang.

De hogere sterftekans komt vooral door verkeersongelukken en geweld. Alcohol in het verkeer is al snel gevaarlijk. En alcohol veroorzaakt ook agressief gedrag.

En wie kinderen wil, kan beter ook geen alcohol drinken. Dat is het officiële advies, vooral gebaseerd op de angst dat er anders al gauw te veel gedronken wordt. Eén glas per dag, door de vrouw met kinderwens gedronken, of door een zwangere, heeft geen duidelijk effect op het kind. Maar meer is snel merkbaar. Hetzelfde geldt eigenlijk voor de vruchtbaarheid van de man: twee glazen is niet slecht voor het sperma, maar meer al snel wel. Zes glazen per dag halveert met gemak de vruchtbaarheid van de man. Deskundigen weten nu eenmaal dat een fors percentage geen maat houdt en adviseren daarom om rond het kinderen krijgen helemaal geen alcohol te drinken. Een baby die borstvoeding krijgt van een moeder die alcohol drinkt, stopt eerder met drinken en krijgt misschien te weinig binnen.

5Alcoholisme is hét gevaar

Het grootste gevaar van matig drinken is doorschieten naar ‘problematisch alcoholgebruik’. Of alcoholisme. In Nederland drinkt ongeveer één op de vier mannen dagelijks (en gemiddeld) meer dan het aanbevolen maximum van twee glazen alcohol. Ongeveer één op de zeven mannen is probleemdrinker. Zij drinken gemiddeld meer dan drie glazen per dag.

Bij de vrouwen zijn de cijfers iets minder verontrustend: één op de zes drinkt meer dan één glas per dag en één op de elf drinkt dagelijks gemiddeld meer dan twee glazen. De cijfers komen uit de laatste Nederlandse voedselconsumptiepeiling die begin deze maand is gepubliceerd. Let wel: de deelnemers gaven zelf hun alcoholgebruik op. Tel er dus nog maar wat probleemdrinkers bij, want zelfrapportage van alcohol-, sigaretten- en calorieëngebruik is onbetrouwbaar.

6Het is de alcohol die het doet

‘Wijn is gezonder dan bier en sterke drank. En rode wijn is beter dan witte wijn, dankzij de antioxidanten’. Die boodschap hebben de wijnproducenten diep in ons gemeenschappelijk geheugen gekerfd.

Het is onzin. Uit grote onderzoeken komen gemengde resultaten. En het zijn allemaal onderzoeken waarbij gewoon ‘in het wild’ levende mensen is gevraagd hoe ze eten en drinken. En daarna is er geturfd wie er ziek wordt en sterft. Natuurlijk, er wordt gecorrigeerd voor roken en stil zitten en voor sociale klasse, maar de vraag is of dat goed gebeurt. Het zou kunnen dat in West-Europa wijndrinkers sowieso gezonder leven dan bier- en jeneverdrinkers. En de stofjes in rode wijn die zo gezond zouden zijn (resveratol bijvoorbeeld) doen het wel aardig als ze op cellen in kweekbakjes worden losgelaten, maar in levende mensen is er eigenlijk nooit enig effect van gezien. Een interessante nieuwe theorie is dat in alle landen de traditionele drank het gezondst is. Dus wijn in Frankrijk en bier in Tsjechië. Dat is steeds de drank die het normaalst wordt gebruikt.

7Hoe diep is het glas?

In de winkel kun je wijnglazen kopen die in volume variëren van 120 tot 500 milliliter (een halve liter). Die schenk je dus niet vol, maar er zit wel zomaar 180 ml in. Dat is anderhalf keer de hoeveelheid van een standaard wijnglas van 120 ml.

Bier kun je in het café bestellen in glazen die in inhoud variëren van 200 tot 1.000 ml. De kroegjool wil natuurlijk dat ook een glas van een liter ‘één glas’ is.

Een nauwkeuriger maat is grammen alcohol. In een glas wijn met 12 procent alcohol zit 120 ml alcohol in een liter (1.000 ml) wijn. Alcohol weegt 0,8 gram per milliliter. In een glas met 120 ml wijn zit dan (afgerond) 10 gram alcohol. In een groot glas met 180 ml zit al 15 gram. De nauwkeuriger aanbevelingen (bijvoorbeeld van de Nederlandse Gezondheidsraad) is: mannen 20 gram per dag, vrouwen 10 gram. Dat zijn dus bescheiden glaasjes.