De burger als wegversperring

Het drama op de A2 afgelopen zondag moet een keerpunt worden. De politie veroorzaakte opzettelijk een file en gebruikte zo onwetende automobilisten als buffer voor een aanstormende vluchtauto na een misdrijf. Het lot trof de laatste auto in de file – die bestuurder werd doodgereden door een verdachte die had kunnen en moeten remmen. Maar het niet deed.

Deze politietactiek kan niet. Juridisch is dit te kwalificeren als voorwaardelijk opzet. De politie neemt de kans op een dodelijk ongeval voor een willekeurige burger op de koop toe, met als doel het aanhouden van vluchtende verdachten. De onwetende burger als dienstplichtig roadblock. Dat is nog eens wat anders dan ‘pak je mobiel’ bij een overval.

Midden jaren negentig trok de Raad van Hoofdcommissarissen een intern advies over de escalatietactiek bij achtervolgingen in. Dat rapport had de treffende titel Stoppen met doorgaan. Daarin werd geadviseerd pas over te gaan tot wegblokkades als er sprake was van gevaarlijke personen die worden verdacht van een ernstig misdrijf dat een grove aantasting van de rechtsorde is. Zo’n beslissing zou door een hogere leidinggevende genomen moeten worden.

Let wel, van het inzetten van onwetende automobilisten als levende wegversperring was geen sprake. Gedacht werd toen aan spijkerplanken, betonblokken of politievoertuigen. De politietop vond een regeling van ‘achtervolging ter aanhouding’ destijds niet opportuun. Daarmee is escalatie bij achtervolgingen dus een operationele beslissing gebleven, waardoor ieder korps een eigen beleid kan voeren.

Welke precieze feiten het korps Utrecht tot een menselijke filebarrière hebben gebracht, wordt nog nader onderzocht. Voorlopig lijkt er sprake van benzinediefstal door een auto met valse kentekens, het negeren van een stopteken en het rammen van bemande politieauto’s. En na de filefuik dus van doodslag, in ieder geval door de vluchtende verdachten. Die namen immers ook de kans op een ernstig ongeval op de koop toe en zijn zéker verantwoordelijk.

Ook het afrekenen van benzine moet opnieuw worden bekeken. Als de branche het wil, kan morgen benzinediefstal onmogelijk zijn. Wie wil tanken betaalt dan van tevoren, binnen bij de kassa of digitaal bij de pomp. In grote delen van de VS is dat allang routine. Net als bij de vele onbemande pompen in Nederland. Nu moet de automobilist binnen eerst nodig langs de winkelschappen worden geleid. De psychologie van het winkelmandje, die een groot commercieel belang vertegenwoordigt. Zo werd diefstal aan de onbeveiligde pomp een routinedelict. Inmiddels zijn aangifte, incasso en sanctionering geheel geautomatiseerd. Behalve dan voor de harde kern met valse kentekens, die nog weg kan komen. Het drama op de A2 kent meer verantwoordelijken.