Computer versloeg Kasparov met schaken. Volgende uitdaging: chefkok Jamie Oliver

Een computer is goed in onthouden, rekenen en analyseren. En slecht in het herkennen van patronen, leren van ervaringen en daar op anticiperen. Een onderzoeksteam van IBM claimt nu chips ontwikkeld te hebben die daartoe wel in staat zijn. De computer wordt ‘zelfbewust’.

SyNAPSE. Zo heet het team van IBM-ingenieur Dharmendra Modha. Voluit: Systems of Neuromorphic Adaptive Plastic Scalable Electronics. De naamgeving laat weinig te raden over, het is IBM’s ambitie om het dierlijke zenuwstelsel na te bootsen. Eerst dat van een muis, daarna dat van een kat, en zo verder de scala naturæ op. Het algoritme van het menselijk brein zal nooit gekraakt worden, vermoedt Modha. Maar met behulp van psychiaters, psychologen en neurowetenschappers hoopt hij wel basaal gedrag in bits en bytes te kunnen vangen.

Verbanden leggen tussen sensoren
De uitdaging zit hem daarom niet zozeer in de neuronen (zenuwcellen), als wel in de synapsen (verbindingen daartussen). Bruggen die sterker worden naarmate ze vaker belopen worden. Indicatoren van een leerproces. IBM wil een computer bouwen die simultaan het transport over deze bruggen kan monitoren en op basis daarvan beslissingen neemt. Iets waar traditionele computers slecht in zijn. Die reageren op afzonderlijke impulsen, terwijl de nieuwe generatie integraal moet leren denken. Verbanden leggen tussen wat ze ziet, hoort, proeft, voelt en ruikt. En plaatst in dimensies als tijd en ruimte, zodat gebeurtenissen voorspeld kunnen worden.

http://www.youtube.com/watch?v=renM2mXq0Uo&feature=player_embedded#!

Met de ontwikkeling van de neurosynoptische chip is projectfase 1 afgerond. Fase 2, waarvoor reeds tientallen miljoenen dollars gereserveerd zijn, moet een begin zijn van een ‘hersenarchitectuur’. Maar voordat een computer het menselijk denken kan evenaren zijn we wel honderd jaar verder, aldus Modha. Als voorbeeldtoepassing noemt hij een waarschuwingssysteem voor tsunami’s. Een netwerk van sensoren dat constant parameters als temperatuur, druk, golfhoogte, akoestiek en getijden monitort. En op basis van eerdere tsunami’s heeft geleerd of de combinatie van bepaalde waarden tot een catastrofale golf zal leiden.

Verkeerslicht met verkeersinzicht
IBM spreekt ook over een verkeerslicht dat niet alleen reageert op het aantal auto’s, maar ook op beelden en geluiden waaruit een verhoogd risico is af te leiden. Precies zoals we zelf in het verkeer handelen: we steken pas een zebrapad over als we oogcontact met een automobilist hebben gemaakt of ons ervan vergewissen dat er afgeremd wordt. Ondertussen anticipeert de automobilist op het soort mensen langs de weg. Hij maakt onderscheid tussen een bejaarde met een rollator en een kind dat zijn voetbal niet onder controle heeft. En wie weleens bekeurd is voor het bewust negeren van een rood licht, kent de frustratie: het ontbrak dat ene verkeerslicht gewoon aan verkeersinzicht.

Of denk aan een computergestuurde handschoen voor de kruidenier. Eén die hem vertelt of zijn groenten nog vers zijn. Een handschoen die niet alleen reageert op textuur en geur, maar ook op bacteriën. Toekomstmuziek is natuurlijk de computerkok die leert wat jij lekker vindt en op basis daarvan recepten innoveert. In 1997 versloeg IBM’s Deep Blue de schaakgrootmeester Garri Kasparov. Nu wordt het tijd dat IBM wedijvert met chefkok Jamie Oliver. Wie maakt het lekkerste gerecht klaar? Of beter: wie legt de juiste verbanden tussen geur, smaak en textuur, wie voorziet het beste in de wens van zijn klant?

‘It becomes self-aware’
Allemaal leuk en aardig, maar er worden natuurlijk geen tientallen miljoenen in de ontwikkeling van een computergestuurde kookknecht gestoken. Dat kan niet de bedoeling zijn van het Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA), het Amerikaanse Defensie-onderdeel dat hoofdfinancier is van SyNAPSE. Kunstmatige intelligentie is namelijk bij uitstek een hobby voor militaire techneuten. Impact maximaliseren, risico minimaliseren: dat is het idee achter oorlogsvoering. De vraag is wat daar de consequentie van is. Handelen zelfbewuste robotsoldaten nog naar voorgeprogrammeerde instructies?

IBM houdt zich over dat toepassingsgebied op de vlakte. “Ik ben ingenieur, geen filosoof”, zei projectleider Dharmendra Modha een paar jaar geleden tegen een verslaggever. Zoals we Alfred Nobel niet de uitvinding van dynamiet kwalijk mogen nemen, mogen we Modha dus ook niet lastig vallen met doemscenario’s zoals we die kennen uit de Terminator-reeks. “The system goes on-line on August 4th, 1997″, luidde de onheilspellende aankondiging in deel 2. “Human decisions are removed from strategic defense. Skynet begins to learn at a geometric rate. It becomes self-aware at 2:14 a.m. Eastern time, August 29th. In a panic, they try to pull the plug.”

De actiefilm vertolkt de technische ambitie van IBM (zelfbewuste computers), maar leerde ook dat robots met een eigen willetje het niet vanzelfsprekend goed met ons voor hebben (vandaar de ondertitel: Dag des Oordeels). Gelukkig heeft schrijver en biochemicus Isaac Asimov in 1942 ‘drie wetten voor de robotica’ opgesteld.

Wet 1: een robot mag geen mens verwonden of dat laten gebeuren. Wet 2: een robot moet alle orders van mensen gehoorzamen, behalve wanneer deze in strijd zijn met Wet 1. Wet 3: een robot moet zijn eigen bestaan beschermen zolang dit niet strijdig is met Wet 1 of 2. Als Modha deze regelset er nog even in programmeert, hoeft niemand werkelijk ongerust te zijn.

Eerder in deze serie:
‘Defensie moet elektronische wapens maken’
Twitter maakt de mens tot emotioneel wrak
Internetgeneratie ondermijnt traditionele bedrijfscultuur
Telecomwaakhond: smartphone-gebruikers hebben lak aan etiquette
Gedachte-experiment: zo schiep de mens zijn God
Zelfs voor de oerknal was God niet nodig
Speeddaten kan veel sneller, want romantiek is biochemie